Płazy

Płazy to gromada zmiennocieplnych kręgowców. Ciało ich okryte jest nagą skórą, która zawiera liczne gruczoły jadowe, śluzowe i komórki barwnikowe. Niektóre z nich mają skórę pokrytą łuskami kostnymi. W procesie oddychania płazów skóra pełni istotną rolę. Jest to możliwe dzięki jej stałej wilgotności i bogatemu unaczynieniu.

Płazy pojawiły się w dewonie, przechodząc procesy ewolucyjne z ryb kostnoszkieletowych. Wczesne płazy szybko uległy zróżnicowaniu. W dzisiejszych czasach żyje około 7000 gatunków tych zwierząt. Zamieszkują one rozmaite siedliska. Większość gatunków prowadzi lądowy tryb życia, bytują na drzewach, w gruncie i zamieszkują w wodach słodkich. Do rozrodu wymagają środowiska wodnego, ponieważ pozbawione są błon płodowych.

Klasyfikacja płazów

Płazy mają swój własny podział według, którego są sklasyfikowane. Układ systematyczny płazów polega na przyporządkowaniu płazów do poszczególnych jednostek systematycznych wyższego rzędu. Celem takiego podziału jest uporządkowanie wspólnych cech płazów. Oznacza to, że gatunek połączony jest w rodzaje, natomiast rodzaje w rodziny. Rodziny podporządkowane są rzędom, rzędy gromadom, a gromady połączone są w typy.

Systematyka tych zwierząt ma na celu odzwierciedlenie pokrewieństwa pomiędzy nimi. W przypadku podkreślenia bliższego pokrewieństwa niektórych grup klasyfikacyjnych stosuje się dodatkowe kategorie. Na przykład podrodziny, podrzędy, podgromady czy podtypy. Podział płazów w układzie systematycznym to: królestwo, typ, gromada, rząd, rodzina, rodzaj, gatunek. W klasyfikacji można porównać przedstawicieli rzędów czy rodzin.

Gromada płazów według podziału systematycznego dzieli się na trzy współczesne rzędy, w skład których wchodzą rodziny:

1. Rząd płazy bezogonowe:

Rodzina: Teleskopkowate, której jedynym przedstawicielem jest Teleskopka Ruthvena żyjący w Ameryce Południowej
Rodzina: Artroleptowate
Rodzina: Żaby ogoniaste
Rodzina: Kumakowate
Rodzina: Ropuszki kikutopalczaste
Rodzina: Brevicipitidae
Rodzina: Ropuchowate, ropuchy właściwe
Rodzina: Żaby szklane
Rodzina: Ceratobatrachidae
Rodzina: Ceratophryidae
Rodzina: Conrauidae
Rodzina: Craugastoridae
Rodzina: Drzewołazowate
Rodzina: Rozpuszkowate, krągłojęzyczne
Rodzina: Eleutherodactylidae
Rodzina: Straszaki
Rodzina: Żaby ryjownikowate
Rodzina: Rzekotki
Rodzina: Sitówkowate, sawannicowate
Rodzina: Liopelmy
Rodzina: Świstkowate, żaby południowe
Rodzina: Australijakie żaby ziemne
Rodzina: Mantellowate
Rodzina: Liściożaby azjatyckie
Rodzina: Żaby wąskopyskie
Rodzina: Żaby australijskie
Rodzina: Trąbaczowate
Rodzina: Grzebiuszkowate
Rodzina: Nurzańcowate
Rodzina: Phyllomedusidae
Rodzina: Bezjęzyczne, bezjęzykowe
Rodzina: Pyxicephalidae
Rodzina: Żabowate
Rodzina: Żaby latające, rzekotki afroazjatyckie
Rodzina: Żaby gęborodne
Rodzina: Żaby dziwnorodne
Rodzina: Żaby rozdętkowate, których jedynym przedstawicielem jest Rozdętek ziemny występujący w Ameryce Środkowej
Rodzina: Żaby seszelskie

2. Rząd płazy ogoniaste:

Rodzina: Ambystomatidae
Rodzina: Amfiumowate, Amfiumy
Rodzina: Skrytoskrzelne
Rodzina: Amerykańskie salamandry pacyficzne
Rodzina: Kątozębne
Rodzina: Salamandry bezpłucne, bezpłucnikowate
Rodzina: Odmieńcowate
Rodzina: Traszkowcowate
Rodzina: Salamandrowate
Rodzina: Syrenowate

3. Rząd płazy beznogie:

Rodzina: Marszczekowate
Rodzina: Łusecznikowate
Rodzina: Robacznikowate
Rodzina: Skrytoślepcowate
Rodzina: Płazowce
Rodzina: Pijawnikowate

Najwięcej gatunków pochodzi z rządu

Najwięcej gatunków pochodzi z rządu bezogonowych. Stanowią one około 90% wszystkich płazów. Rząd beznogich ma najmniej gatunków. Faktyczna liczba gatunków zależna jest od przyjętego systemu klasyfikacji. Wiele gatunków jest krytycznie zagrożona wymarciem. W Polsce wszystkie płazy są chronione.

Największym płazem na kuli ziemskiej jest salamandra olbrzymia chińska, która osiąga długość 180 cm. Natomiast najmniejszym został uznany nowogwinejski płaz bezogonowy o długości 7,7 mm. Jest on jednocześnie najmniejszym kręgowcem.

W Polsce najmniejszym płazem jest rzekotka drzewna.

Wspólne cechy płazów

Płazy poza Antarktydą występują na całym świecie. Najliczniej zamieszkują kraje o klimacie ciepłym i gorącym. Występują na lądach i w wodach słodkich. Liczne ich gatunki charakteryzują się wspólnymi cechami.

Wspólne cechy tych zwierząt to:

Zmiennocieplność, która oznacza aktywność płazów w zależności od temperatury otoczenia. W niskiej temperaturze są nieaktywne.
Naga i cienka skóra pokryta jest śluzem, która służy do pobierania tlenu i wydalania dwutlenku węgla.
Preferowanie siedlisk wilgotnych. Niektóre przystosowują się do życia w suchym środowisku.
Linia naboczna u kijanek potrzebna jest do życia w wodzie.
Obecność powiek świadczy o przystosowaniu płazów do życia na lądzie.
Połykają zdobycz przeważnie w całości.
Na wiosnę budzą się z odrętwienia zimowego.
Posiadanie czterech kończyn z wyjątkiem beznogich.
Układ nerwowy, który składa się z układu ośrodkowego, obwodowego i współczulnego. Móżdżek i przodomóżdże słabo rozwinięty, gorzej niż u gadów.
Oddychanie płucami i skórą przez dorosłe osobniki. Niektóre płazy wymianę gazową prowadzą tylko przez skórę.
Serce posiadające dwa przedsionki i jedną komorę.
Układ pokarmowy składający się z: trzustki, wątroby i pęcherza żółciowego. Wątroba jest duża i złożona jest z dwóch płatów.
Rozdzielnopłciowość, rozmnażanie i rozwój zachodzi w wodzie. Większość tych zwierząt w okresie godowym przenosi się do najbliższych zbiorników wodnych.
Brak błon płodowych.
Skrzek, który w większości składany jest w wodzie i wylęgają się z niego larwy. Niektóre płazy składają jaja w jamach albo w wilgotnych miejscach na lądzie i blisko zbiornika wodnego. Większość gatunków jest jajorodna, ale niektóre są jajożyworodne i żyworodne.
Jaja płazów są otoczone galaretowatą substancją.
Proces przeobrażania kijanki w dorosłego płaza, metamorfoza.
Parzysta nerka leżąca grzbietowo, która spełnia wiele rozmaitych funkcji.
Larwy pobierają tlen w wodzie skrzelami. Dorosłe płazy w większości oddychają płucami. Większość gatunków umie przeprowadzić wymianę gazową przez skórę.
Mają dobrze rozwinięte narządy zmysłów.
Dorosłe płazy to zwierzęta drapieżne.

Podsumowując płazy nie należą wyłącznie do zwierząt lądowych. Zamieszkują na wszystkich kontynentach poza Antarktydą. W wielu miejscach świata od lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia następuje bardzo duży spadek liczebności płazów. Wiele gatunków jest krytycznie zagrożonych i wpisane są w Czerwoną Księgę Gatunków Zagrożonych. Płazy pełnią znaczącą rolę w utrzymywaniu równowagi biologicznej.