Mięczaki

10/09/2021 / Przez AKS

Mięczaki to królestwo: zwierząt, nadtyp: pierwoustych. Należą do typu mięczaków. Zwierzęta te zajmują drugie miejsce po stawonogach, pod względem liczebności gatunków. Początkowo były zwierzętami wyłącznie morskimi. Z czasem przystosowały się do środowiska lądowego.

Mięczaki charakteryzują się bardzo dużą różnorodnością morfologiczną i różnymi rozmiarami. Badaniem mięczaków zajmuje się malakologia, która jest działem zoologii. Nauka ta wzięła swój początek w XIX wieku, a jej podstawy dał Martin Lister. Badania malakologii obejmują: morfologię, biologię, fizjologię, ekologię, embriologię i systematykę mięczaków.

Charakterystyka mięczaków

Mięczaki posiadają głowę z wyłączeniem małż, nogę i worek trzewny, który okryty jest płaszczem. Wykazują segmentację spiralną. Zwierzęta te są dwuboczne symetrycznie. Część mięczaków ma zewnętrzny szkielet, ale większość wyposażona jest w wapienną muszlę w miejscu szkieletu.

Muszla do ciała mięczaków przytwierdzona jest za pomocą mięśni. Stanowi ona ochronę przed niebezpieczeństwem lub niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi. Mięczaki zamieszkują środowisko lądowe, morskie i słodkowodne. Liczą one około 130 tysięcy gatunków.

Ze wszystkich zwierząt najwolniej na świecie rosną małże.

Podobieństwa i różnice między mięczakami

Mięczaki to godne obserwacji zwierzęta. Niektóre z nich hodowane są w akwariach, terrariach czy zagrodach doświadczalno-produkcyjnych. Stworzenia te posiadają dużo wspólnych cech z rozbieżnościami.

Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:

Mięśnie skośnie prążkowane.
Układ krwionośny otwarty z wyłączeniem głowonogów.
Uwidoczniona głowa z pominięciem małż.
Wyodrębniona tarka, która służy do rozdrabniania pokarmu. Jest to fałd na gardzieli, którego pokrywają poprzeczne rzędy chitynowych zębów. Tarka poruszana jest przy udziale mięśni.
Ciało grzbietowe pokrywa płaszcz. Jest to wyróżniający się płat skórno-mięśniowy.
Jelito w worku trzewiowym tworzy pętle lub jest o prostym przebiegu.
Noga klinowata występuje u małży, podzielona u głowonogów i płaska u ślimaków.
Rozmnażanie rozdzielnopłciowe lub obojnactwo.
Jelito złożone jest z trzech odcinków: jelito przednie, środkowe i tylne.
Mięczaki wodne często oddychają za pomocą skrzeli. Natomiast lądowe i niektóre słodkowodne oddychają tlenem atmosferycznym przy udziale płuc.
Wyposażone są w dwie nerki.
Gatunki lądowe wydalają kwas moczowy, a wodne amoniak.
Obecność wora trzewiowego, który zawiera większość narządów.

Klasyfikacja mięczaków

Podział mięczaków polega na biologicznej klasyfikacji tych stworzeń. Jest to odzwierciedlenie pokrewieństwa pomiędzy nimi. Układ systematyczny mięczaków oparty jest na przyporządkowaniu gatunków do poszczególnych jednostek systematycznych wyższego rzędu.

Celem takiego podziału jest również uporządkowanie wspólnych cech mięczaków. Oznacza to, że gatunek połączony jest w rodzaje, natomiast rodzaje w rodziny. Rodziny podporządkowane są rzędom, rzędy gromadom, a gromady połączone są w typy. W systematyce można porównać przedstawicieli gromad, rzędów czy rodzin.

Stosowane są również dodatkowe kategorie, w celu podkreślenia bliższego pokrewieństwa niektórych grup systematycznych. Na przykład: podrodziny, podrzędy, podgromady czy podtypy. Podstawowymi kategoriami systematycznymi są: królestwo, typ, gromada, rząd, rodzina, rodzaj, gatunek.

Mięczaki sklasyfikowane są w 8 współcześnie żyjących gromad, do których należą:

Bruzdobrzuchy, gdzie znanych jest około 240 gatunków w czterech rzędach. Ciało ich jest dwuboczne symetrycznie, wydłużone i obłe.
Chitony, które są zwierzętami morskimi, ale większość z nich żyje w płytkich wodach przybrzeżnych. Obejmują około 1000 gatunków. Długość ich ciała wynosi od 3 mm do 43 cm.
Głowonogi żyjące w wodach o pełnym zasoleniu. Wolą wody podzwrotnikowe. Długość ich ciała wynosi od 1 cm do ponad 20 m. Są to zwierzęta morskie o nodze przekształconej w lejek. Płaszcz ich, który otacza narządy wewnętrzne jest całkowicie zrośnięty. Większość z nich jest wspaniałymi pływakami.
Jednotarczowce, które są zwierzętami morskimi. W czasach współczesnych żyje ponad 30 gatunków. Długość ich ciała mieści się w granicach 1-67 mm.
Łódkonogi, które obejmują dwa rzędy morskich mięczaków i żyją w morzach zasolonych. Wybierają piaszczyste podłoże, w którym mogą się zagrzebać. Długość ich ciała wynosi od 20 do 50 mm. Są zwierzętami rozdzielnopłciowymi o zewnętrznym zapłodnieniu.
Małże występujące we wszystkich strefach geograficznych i wyłącznie w wodnym środowisku. Obejmują one około 8 tysięcy gatunków. Ciało ich składa się z tułowia i nogi. Pozbawione jest głowy, tarki i szczęki.
Ślimaki, które są jedną z najbardziej zróżnicowanych i najliczniejszych z gromad mięczaków. Obejmują one 105 tysięcy gatunków. Ślimaki są rozdzielnie płciowe albo rozmnażają się przez obojnactwo. Zwierzęta te były przysmakiem już w starożytności.
Tarczonogie, które są rozdzielnopłciowe i żyją w mule morskim. Długość ciała wynosi w granicach 2-140 mm. Obejmują trzy rodziny i około 120 gatunków.

Mięczaki bytują w wodach słodkich i morskich oraz część z nich jest zwierzętami lądowymi. Zasięg ich występowania jest rozległy. Można je spotkać we wszystkich strefach geograficznych. Najchętniej pływają w strefie wód przybrzeżnych. Niejednokrotnie prowadzą przydenny styl życia. Zwierzęta te mogą być również pożyteczne. Często jednak uważane są za szkodniki, które niszczą uprawy.