GADY

Gady to gromada kręgowców zmiennocieplnych. Ciała ich pokryte są zrogowaciałym naskórkiem, który nie przepuszcza gazów i wody. Większość tych zwierząt prowadzi lądowy tryb życia. Tylko niektóre gady przystosowane są do życia w wodzie.

Gady w procesie zmian zachodzących w czasie stanowią formę przejściową pomiędzy ssakami, a ptakami. Ewolucja tych zwierząt najbardziej intensywnie przebiegała w mezozoiku. Podczas wielu etapów ewolucyjnych wiele gadów wymarło. Należały do nich kopalne gady naczelne i w tym również dinozaury. Do dzisiejszych czasów przetrwały cztery rzędy gadów. W ich skład wchodzi około dziewięć tysięcy gatunków.

Klasyfikacja gadów

Gady nie mają dokładnie sprecyzowanej klasyfikacji. Układ systematyczny gadów polega na przyporządkowaniu gatunków do poszczególnych jednostek systematycznych wyższego rzędu. Celem takiego podziału jest uporządkowanie wspólnych cech gadów. Oznacza to, że gatunek połączony jest w rodzaje, natomiast rodzaje w rodziny. Rodziny podporządkowane są rzędom, rzędy gromadom, a gromady połączone są w typy.

Systematyka tych zwierząt ma na celu odzwierciedlenie pokrewieństwa pomiędzy nimi. W przypadku podkreślenia bliższego pokrewieństwa niektórych grup klasyfikacyjnych stosuje się dodatkowe kategorie. Na przykład podrodziny, podrzędy, podgromady czy podtypy. Podział gadów w układzie systematycznym to: królestwo, typ, gromada, rząd, rodzina, rodzaj, gatunek. W klasyfikacji można porównać przedstawicieli rzędów czy rodzin.

Gromada gadów według podziału systematycznego dzieli się na cztery współczesne rzędy, w skład których wchodzą rodziny:

Rząd krokodyle:

Rodzina: Aligatory
Rodzina: krokodyle właściwe
Rodzina: Gawiale

Rząd hatterie:

Rodzina: Hatteria niespodziana. Gatunek zagrożony wymarciem.

Rząd łuskonośne:

Rodzina: Węże brodawkowate
Rodzina: Agamy
Rodzina: Amfisbeny właściwe
Rodzina: Padalcowate
Rodzina: Węże ryjące
Rodzina: Dusiciele
Rodzina: Kameleony
Rodzina: Węże właściwe, wężowate, połozowate
Rodzina: Jaszczurki kolczaste
Rodzina: Corytophanidae
Rodzina: Crotaphytidae
Rodzina: Dactyloidae
Rodzina: Zdradnicowate
Rodzina: Gekony
Rodzina: Tarczowcowate, jaszczurki tarczowate
Rodzina: Helodermy
Rodzina: Legwany
Rodzina: Jaszczurki właściwe
Rodzina: Lanthanotidae
Rodzina: Liolaemidae
Rodzina: Frynosomowate, frynosomy
Rodzina: Jaszczurki płatkonogie, płatkonogi
Rodzina: Rhineuridae, której jedynym przedstawicielem jest obrączkowiec z Florydy
Rodzina Scynki
Rodzina Teidy
Rodzina: Obrączkowce pustynne
Rodzina: Typhlopidae
Rodzina: Węże tarczoogonowe
Rodzina: Warany
Rodzina: Żmijowate
Rodzina: Xantusiidae, której jedynym gatunkiem jest tęczowiec zagrożony wyginięciem
Rodzina: Guzowcowate, jaszczurki guzowate, której przedstawicielem jest jaszczurka krokodylowa. Występuje tylko w jednej prowincji Chin. Nazywana jest również guzowcem chińskim.

Rząd żółwie:

Rodzina: Batagurowate, batagury
Rodzina: Żółwie miękkoskórowate, których przedstawicielem jest żółw dwupazurzasty, żółw miękkoskóry. Gatunek zagrożony wymarciem
Rodzina: Żółwie wężoszyjne
Rodzina: Żółwie morskie
Rodzina: Skorpuchowate
Rodzina: Żółwie skórzaste, których przedstawicielem jest żółw skórzasty. Jest to gatunek narażony na wymarcie.
Rodzina: Żółwie słodkowodne, żółwie błotne
Rodzina: Żółwie mułowe
Rodzina: Pelomeduzowate
Rodzina: Platysternidae, której przedstawicielem jest Platysternon megacephalum. Gatunek zagrożony wymarciem.
Rodzina: Podocnemididae, której przedstawicielem jest Terekaj, terekay. Jest t największy żółw wodny w Ameryce Południowej. Gatunek zagrożony wymarciem
Rodzina: Żółwie lądowe
Rodzina: Żółwiaki

Najliczniejszym rzędem są łuskonośne, w skład których wchodzi około 6000 gatunków. Stanowi to 2/3 wszystkich żyjących współcześnie gadów. Rząd krokodyli liczy 23 gatunki w trzech rodzinach. Natomiast rząd żółwi 245 gatunków i 13 rodzin.

Największym gatunkiem jest krokodyl różańcowy, a najmniejszym kameleon.

Wspólne cechy gadów

Gady poza Antarktydą występują na całej kuli ziemskiej. Najliczniej zamieszkują kraje o klimacie ciepłym i gorącym. Występują na lądach w morzach i oceanach. Liczne ich gatunki charakteryzują się wspólnymi cechami.

Wspólne cechy tych zwierząt to:

zmiennocieplność, która oznacza aktywność gadów w zależności od temperatury otoczenia,
Oczy, które mają duży zasięg widzenia. Przykryte są przeważnie trzema powiekami, niekiedy przezroczystym okularem.
szkielet wyróżniający się dużym skostnieniem. Obecny jest kręg obrotowy i dwa kręgi krzyżowe. Kręgosłup z czaszką łączy się za pomocą jednego kłykcia.
Skóra, która jest gruba, mocna, szorstka i nieprzepuszczalna. Nie występują w niej gruczoły śluzowe. Niejednokrotnie pokryta jest łuskami, tarczkami lub pancerzem.
Dobrze rozwinięte uzębienie, za wyjątkiem żółwi.
Układ nerwowy, który składa się z układu ośrodkowego, obwodowego i współczulnego. Móżdżek i przodomóżdże lepiej jest rozwinięty, niż u płazów.
Oddychanie płucami, które często zakończone są workami powietrznymi.
Serce, które posiada dwa przedsionki i częściowo podzieloną komorę. Ogranicza to mieszanie się krwi żylnej z tętniczą.
Słuch, który w przypadku wielu gatunków jest dobrze rozwinięty. Nie brakuje jednak gadów, które są głuche.
Układ pokarmowy w skład którego wchodzą: gardziel, przełyk, żołądek, jelito cienkie i grube oraz trzustka i wątroba.
Układ rozrodczy w skład którego u samic wchodzą: dwa jajniki i jajowody. Zapłodnienie jaj następuje wewnętrznie. U samców na układ rozrodczy składają się: jądra, najądrza, i nasieniowodów.
Gady są zwierzętami jajorodnymi lub żyworodnymi. Nie przechodzą one przeobrażenia ze stanu larwalnego.
Jaja, które są otoczone twardą lub skórzastą skorupą. Gady wszystkie jaja składają na ladzie.
Nie mają dobrze rozwiniętego narządu smaku i węchu.
Układ wydalniczy w skład którego wchodzą: dwie nerki, moczowody, pęcherz moczowy, nie mający połączenia z moczowodami.

Gady nie należą wyłącznie do zwierząt lądowych. Zamieszkują na wszystkich kontynentach oprócz Antarktydy. Większość gatunków zagrożona jest wyginięciem i wpisana w Czerwoną Księgę Gatunków Zagrożonych. Niektóre mają nawet status krytycznie zagrożonych wymarciem. W Polsce wszystkie gatunki rodzimych gadów podlegają ochronie prawnej.