BUDOWA RYB

Budowa ryb przystosowana jest do środowiska wodnego, w którym one żyją. Stworzenia te posiadają charakterystyczną budowę zewnętrzną i wewnętrzną. Dzięki temu ryby potrafią doskonale pływać. Niektóre gatunki osiągają niesamowitą prędkość. Potrafią być nawet szybsze od większości zwierząt lądowych podczas biegania.

Budowa ryb jest w znacznym stopniu zdeterminowana przez środowisko i styl ich życia. Zwierzęta te stanowią najstarszą i najbardziej różnorodną grupę kręgowców, której liczebność wynosi około 30 tysięcy gatunków. Ryby różnią się między sobą budową, ale zostaje zachowana ich zasadnicza konstrukcja.

Anatomia ogólna

Budowa ryb pełni bardzo ważną rolę w ich życiu. Rybie ciało dzieli się na głowę, tułów i ogon. Jej skóra pokryta jest łuskami, które ułożone są dachówkowo i tworzą elastyczną powłokę. Dzięki temu ryba może wyginać ciało i chroni ją przed zewnętrznymi urazami. Powierzchnia ciała pokryta jest śluzem, który wraz z łuskami zmniejsza tarcie wody podczas ruchu.

Charakterystycznym elementem rybiej anatomii są płetwy, skrzela i opływowy kształt ciała.

Skrzela posiadają dużą powierzchnię, co ułatwia przemieszczanie się w świecie podwodnym. Pęcherz pławny również pomaga w poruszaniu się w wodzie. Ilość znajdującego się w nim gazu pozwala regulować głębokością zanurzania. Gdy ilość gazu w pęcherzu spada ryba zanurza się, a gdy ilość gazu rośnie wynurza się. Ryby mają dobrze rozwinięty zmysł wzroku, smaku, słuchu i dotyku. Doskonale rozwinięty jest także narząd linii bocznej, który pomaga rybie poruszać się w wodzie.

Budowa zewnętrzna ryb

Budowa ryb zewnętrzna przystosowana jest do życia w świecie podwodnym. Zwierzęta te wyróżniają się charakterystyczną budową płetw.

Na budowę zewnętrzną ryby składają się następujące części ciała:

Nozdrza, które są parzyste i doskonale wyczuwają zapachy, nawet z odległości 100 m.
Wąsy, które są narządem smaku.
Pierwsza płetwa grzbietowa, którapełni rolę steru.
Druga płetwa grzbietowa, która pełni funkcję steru.
Płetwa tłuszczowa, która jest miękka i występuje pojedynczo u wielu ryb promieniopłetwych.
Pokrywa skrzelowa, która występuje u ryb kostnoszkieletowych i pełni ważną rolę w procesie oddychania.
Płetwa piersiowa, która występuje parzyście czyli podwójnie umożliwiając rybie utrzymanie równowagi. Płetwy te pomagają także zmienić kierunek płynięcia. W przypadku ryb latających płetwy piersiowe pomagają tym stworzeniom szybować.
Płetwa brzuszna, która występuje parzyście czyli podwójnie pomaga rybie przeważnie utrzymać równowagę ciała. Niektórym gatunkom ułatwiają wykonanie lotów ślizgowych nad powierzchnią wody lub nawet chodzenie po lądzie.
Linia boczna lub nazywana naboczną, pomaga rybą odbierać ruch wody, zmiany jej ciśnienia, składu chemicznego i temperatury. Narząd ten zapewnia wspaniałą orientację w wodzie, również w ciemnościach. Pomaga ona poruszać się w ławicy i omijać przeszkody.
Płetwa odbytowa wraz z płetwą grzbietową pełnią funkcję steru. Umiejscowiona jest pomiędzy płetwą ogonową, a odbytem.
Trzon ogonowy.
Płetwa ogonowa jest największą płetwą i pełni rolę steru i napędu. Kształt jej uzależniony jest od gatunku. Umożliwia rybie natychmiastowy zwrot podczas płynięcia.

Budowa wewnętrzna ryb

Budowa ryb wewnętrzna ma wpływ na przystosowanie ich do życia w wodzie. Tryb życia tych stworzeń sprawia zróżnicowanie w ich budowie. Jednak wszystkie posiadają podstawowe narządy wewnętrzne, które niezbędne są do ich życia.

W skład budowy wewnętrznej ryb wchodzą:

szkielet,
układ nerwowy,
układ oddechowy,
pęcherz pławny,
układ krwionośny,
układ pokarmowy,
układ wydalniczy,
układ rozrodczy.

Szkielet pomaga rybą przemieszczać się w wodzie. Na podstawie jego budowy ryby dzielą się na: chrzęstnoszkieletowe i kostnoszkieletowe.

Pierwszą grupę stanowią; płaszczki i rekiny. Mają one delikatny i lekki szkielet, który zbudowany jest z tkanki chrzęstnej. Budowa ryb kostnoszkieletowych to mocny szkielet, który składa się z tkanki szkieletowej. Z tego względu większość ryb z takim kręgosłupem posiada pęcherz pławny wypełniony mieszaniną gazów. W różnych grupach ryb promieniopłetwych może być różne skostnienie szkieletu.

Układ nerwowy

Układ nerwowy ryb, a szczególnie ośrodkowy układ nerwowy jest słabiej rozwinięty, niż u wyższych kręgowców. Złożony jest z ośrodkowego, obwodowego i autonomicznego układu nerwowego. W skład ośrodkowego układu oddechowego wchodzi mózg i rdzeń kręgowy. Rybi mózg jest mały i lekki. Znajduje się w jamie mózgoczaszki i odchodzi od niego 10 par nerwów.

Układ oddechowy

Układ oddechowy pełni w życiu ryby główną rolę. Podstawowym narządem oddychania ryb są skrzela, które oparte są na łukach skrzelowych. Liczba ich przeważnie wynosi 5 sztuk, ale może być też u niektórych gatunków 6 czy 7. Pomiędzy łukami skrzelowymi są szczeliny skrzelowe. Od łuków skrzelowych odchodzą listki skrzelowe, które złożone są z licznych, bogato unaczynionych blaszek skrzelowych.

Przepływająca krew w listkach skrzelowych oddaje dwutlenek węgla, a pobiera tlen.

Wiele gatunków posiada dobrze rozwinięte pomocnicze narządy oddechowe. Przykładem mogą być worki oddechowe lub narządy nadskrzelowe i kanaliki wypełnione powietrzem czy jelito grube. Może to być także pęcherz pławny, który jest odpowiednio przystosowany do oddychania powietrzem w zbiornikach z niedoborem tlenu.

Pęcherz pławny

Pęcherz pławny dobrze rozwinięty posiada większość ryb. Powstaje on w rozwoju zarodkowym, jako wyrostek przewodu pokarmowego w okolicy przełyku. Ma kształt wydłużonego woreczka i umiejscowiony jest nad przewodem pokarmowym. Pęcherz pławny może być połączony z przewodem pokarmowym lub zamknięty. Jest on jedno, dwu lub trzykomorowy. Narząd ten pełni rolę narządu hydrostatycznego, a niekiedy także oddechowego. Ponadto odpowiada on za wyrównanie ciśnienia wody. Niektórym gatunkom służy do wydawania dźwięków.

Układ krwionośny

Układ krwionośny ma jeden obieg krwi i jest układem zamkniętym. W jego skład wchodzi: serce, tętnice i żyły oraz sieć naczyń włosowatych. Serce zbudowane jest z jednego przedsionka i jednej komory. Położone jest zaraz za oskrzelami, po stronie brzusznej. Krew płynie w jednym kierunku. Przepływa od zatoki żylnej przez przedsionek do komory, a stamtąd tętnicami do skrzeli. Następnie przez naczynia włosowate do żył i do zatoki żylnej. Układ krążenia u ryb nie pełni roli termoregulacyjnej.

Układ pokarmowy

Układ pokarmowy złożony jest z: jamy gębowej, przełyku, żołądka, jelita i odbytu, który uchodzi wspólnym otworem z nerkami i układem rozrodczym. Przewody wątroby i trzustki uchodzą w przedniej części jelita. U niektórych ryb nie ma wyodrębnionego żołądka. Przykładem jest rodzina karpiowatych, gdzie trawienie i wchłanianie pokarmu odbywa się w długim jelicie. Jelito takie ma długość trzykrotnie większą, niż długość rybiego ciała.

Układ wydalniczy

Układ wydalniczy składa się z parzystych nerek, krótkich moczowodów, nieparzystego pęcherza moczowego i uchodzi do kloaki. Nerki położone są wzdłuż kręgosłupa i ponad pęcherzem pławnym. Nerki nie zagęszczają moczu filtrując krew z produktów przemiany materii. Mocz do pęcherza moczowego spływa moczowodami. Pęcherz wydala mocz na zewnątrz i pełni funkcję zbiornika.

Układ rozrodczy

Układ rozrodczy złożony jest z gruczołów płciowych czyli gonad oraz przewodów wyprowadzających. Gruczoły płciowe są parzyste i znajdują się po bokach ciała, poniżej pęcherza pławnego. W większości ryby są stworzeniami rozdzielnopłciowymi. Jednak zdarzają się przypadki obupłciowości. Mogą też występować przypadki gynogenetyczne lub dzieworodne. Niektóre gatunki mogą zmieniać płeć żeńską na męską, co występuje u ryb z rodziny piękniczkowatych.

Budowa ryb zewnętrzna i wewnętrzna dostosowana jest do wodnego trybu życia tych zwierząt. Płetwy łuski, śluz pomagają rybie utrzymywać się w wodzie, zmieniać kierunek i szybować w świecie podwodnym lub nad wodą. Każda płetwa pełni inną rolę w wodzie. Zasadniczym narządem napędowym jest płetwa ogonowa. Bardzo istotną funkcję pełni również pęcherz pławny.