Węże - Systematyka węży, wspólne cechy węży

Węże to królestwo: zwierząt, typ: strunowce, podtyp: kręgowce gromada: zauropsydy. Jest to podrząd gadów z rzędu łuskonośnych. Wyróżniają się beznogim i wydłużonym ciałem. Węże są przeważnie zwierzętami lądowymi. Tylko nieliczne bytują w wodzie. Preferują ciepłe i suche miejsce na wygrzewanie i wypoczynek.

Węże są drapieżnikami, a niektóre z nich to zwierzęta jadowite. Na kuli ziemskiej żyje około 400 rodzajów i ponad 2500 gatunków tych gadów. Posiadają zdolności przystosowania się do różnych warunków klimatycznych i biotypów. Wśród węży wyróżnia się gatunki jajorodne, jajożyworodne i żyworodne, które występują sporadycznie. Dział zoologii, który zajmuje się badaniami naukowymi węży to ofiologia.

Systematyka węży

Węże nie mają dokładnie sprecyzowanej klasyfikacji, podobnie jak pozostałe gady. Układ systematyczny wężów polega na przyporządkowaniu wężów do poszczególnych jednostek systematycznych wyższego rzędu. Celem takiego podziału jest uporządkowanie wspólnych cech zwierząt.

Oznacza to, że gatunek połączony jest w rodzaje, natomiast rodzaje w rodziny. Rodziny podporządkowane są rzędom, rzędy gromadom, a gromady połączone są w typy. Systematyka tych gadów ma na celu odzwierciedlenie pokrewieństwa pomiędzy nimi.

W przypadku podkreślenia bliższego pochodzenia do niektórych grup klasyfikacyjnych stosuje się dodatkowe kategorie. Na przykład podrodziny, podrzędy, podgromady czy podtypy. Podział węży w układzie systematycznym to: królestwo, typ, gromada, rząd, rodzina, rodzaj, gatunek. W klasyfikacji można porównać przedstawicieli rzędów czy rodzin.

Podrząd węży należy do rzędu łuskonośnych, a ich rodziny zgrupowane są w dwóch infrarzędach: Alethinophidia i Scolecophidia. Według podziału systematycznego pierwszy infrarząd obejmuje 25 rodzin, które zawierają 23 podrodziny. Natomiast Scolecophidia obejmuje 5 rodzin i węże o długości w granicach 10-100 cm.

Podział infrarzędów na rodziny:

1) Infrarząd Alethinophidia:

Rodzina: Acrochordidae czyli brodawkowcowate
Rodzina: Aniliidae czyli cylindrowcowate
Rodzina: Anomochilidae
Rodzina: Boidae Gray o nazwie zwyczajowej dusicielowate
Rodzina: Bolyeriidae
Rodzina: Calabariidae
Rodzina: Candoiidae
Rodzina: Charinidae
Rodzina: Colubridae czyli połozowate
Rodzina: Cylindrophiidae czyli cylindrowężowate
Rodzina: Elapidae czyli zdradnicowate
Rodzina: Erycidae
Rodzina: Homalopsidae
Rodzina: Lamprophiidae
Rodzina: Loxocemidae o nazwie zwyczajowej pytoniakowate
Rodzina: Pareidae
Rodzina: Pythonidae o nazwie zwyczajowej pytony
Rodzina: Sanziniidae
Rodzina: Tropidophiidae czyli boaszkowate
Rodzina: Uropeltidae o nazwie zwyczajowej tarczogonowate
Rodzina: Viperidae czyli żmijowate
Rodzina: Viperinae o nazwie zwyczajowej żmije właściwe
Rodzina: Xenodermidae
Rodzina: Xenopeltidae czyli tęczowcowate
Rodzina: Xenophidiidae

2) Infrarząd Scolecophidia:

Rodzina: Anomaleopididae o nazwie zwyczajowej ociemkowate
Rodzina: Gerrhopilidae
Rodzina: Leptotyphlopidae czyli węże nitkowate
Rodzina: Typhlopidae o nazwie zwyczajowej ślepuchowate
Rodzina: Xenotyphlopidae

W Polsce żyje pięć gatunków węży, w tym cztery z rodziny połozowatych. Należą do nich: wąż Eskulapa, zaskroniec zwyczajny, zaskroniec rybołów i gniewosz plamisty, który jest pod ochroną. Jeden z gatunków to wąż jadowity z rodziny żmijowatych o nazwie żmija zygzakowata. Niektóre gatunki węży są długowieczne.

Najdłużej żyje boa dusiciel, nawet do 40 lat. Najkrócej wąż pończosznik, tylko 7 lat.

Wspólne cechy węży

Węże są zwierzętami lądowymi i nieliczne morskimi. Większość tych gadów jest niejadowitych. Tylko 1/3 ogólnej liczby gatunków zaopatrzona jest w jad. Jest on również niebezpieczny dla ludzi. Ukąszenie węża powoduje niebezpieczne reakcje miejscowe, a nawet śmiertelne zatrucie. Zęby jadowite najbardziej niebezpiecznych gatunków umiejscowione są z przodu. U pozostałych znajdują się całkowicie z tyłu.

Wspólne cechy tych zwierząt to:

Zmiennocieplność, która oznacza aktywność gadów w zależności od temperatury otoczenia.
Oczy węży wyposażone są w tzw. okulary. Pod nimi umiejscowiona jest jama okularowa, która wypełniona jest płynem łzowym. Za jamą okularową znajduje się oko właściwe. Rogówka oczna nawilżana jest płynem łzowym, co chroni ją przed zanieczyszczeniami i wysuszeniem.
Słuch bardzo dobrze rozwinięty. Nie posiadają węże ucha zewnętrznego. Brak jest również jamy i błony bębenkowej oraz trąbki Eustachiusza. Natomiast bardzo dobrze wykształcone jest ucho wewnętrzne. Narząd ten odbiera i reaguje na wstrząsy i drgania ze świata zewnętrznego. Są one przekazywane do ośrodkowego układu nerwowego.
Istotny jest dla tych zwierząt narząd węchu.
Wrażenia dotykowe odbierają całą powierzchnią skóry i dzięki receptorom dotykowym, umiejscowionym na czubku języka.
Szkielet wyróżnia się dużym skostnieniem. Obecny jest kręg obrotowy i dwa kręgi krzyżowe. Kręgosłup z czaszką łączy się za pomocą jednego kłykcia.
Wąż może otwierać pysk bardzo szeroko, co umożliwia mu połknięcie ofiary w całości.
Język węża jest rozwidlony. Nie ma on znaczenia przy połykaniu zdobyczy, ale służy do orientacji zapachowej.
Dobrze rozwinięte uzębienie.
Zrzucanie skóry czyli wilinki jest ich cechą charakterystyczną. Gady te o dobrym stanie zdrowia linieją przez całe życie w różnych odstępach czasowych, średnio co cztery tygodnie. Większe osobniki zrzucają stary naskórek co 4-6 tygodni. Podczas wilinki oczy węża mętnieją i wzrok jest słabszy. Z tego względu węże są wówczas mniej aktywne i często nie mają apetytu oraz są nerwowe.
Układ nerwowy składa się z układu ośrodkowego, obwodowego i współczulnego. Móżdżek i przodomóżdże lepiej rozwinięte niż u płazów.
Oddychanie płucami, które często zakończone są workami powietrznymi. Częstotliwość i rodzaj oddychania zmienia się u tych zwierząt wraz z temperaturą otoczenia i stanem emocjonalnym. W sytuacji stresowej oddech jest szybki i płytki oraz spokojny i głęboki w czasie odpoczynku.
Serce posiada dwa przedsionki i jedną komorę. Od aktywności ruchowej, temperatury i stanu emocjonalnego gada uzależniona jest praca serca.
Układ pokarmowy w skład którego wchodzą: gardziel, przełyk, żołądek, jelito cienkie i grube oraz trzustka i wątroba.
Układ wydalniczy w skład którego wchodzą: dwie nerki, moczowody, pęcherz moczowy, nie mający połączenia z moczowodami.
Słabo rozwinięty narząd smaku.
Układ rozrodczy w skład którego u samic wchodzą: dwa jajniki i jajowody. Zapłodnienie jaj następuje wewnętrznie. U samców na układ rozrodczy składają się: jądra, najądrza, i nasieniowodów.
Wszystkie jaja składane są na lądzie.

Różne gatunki węży posiadają charakterystyczną dla swojego organizmu temperaturę optymalną, która regulowana jest poprzez mechanizmy kontrolne. Tylko przy takiej temperaturze posiłek spożywany jest najefektywniej. Węże posiadają zmiennie gatunkowo liczbę kręgów, które odpowiadają liczbie łusek brzusznych. Mięśnie, które tworzą ścianę brzuszną nie są silne.

Węże to gady, z których niektóre zagrożone są wyginięciem. Pojedyncze gatunki węży od pokoleń trzymane są w domu. Prace hodowlane dały owocny rezultat, ponieważ przyszło na świat wiele rodzajów i odmian barwnych węży. Wzór na skórze też może być modyfikowany. Doskonałym przykładem wielu odmian kolorystycznych jest wąż zbożowy z rodziny połazowatych.