Pszczoły

Pszczoły to królestwo: zwierząt, typ: stawonogi, gromada: owady i rząd błonkoskrzydłych. Należą do nadrodziny pszczół, rodziny pszczołowatych i rodzaju Apis czyli pszczoły. Owady te gwarantują życie roślin i zwierząt na całej kuli ziemskiej. W ten sposób utworzony jest łańcuch pokarmowy.

Pszczeli rój składa się z królowej matki, robotnic i trutni. Trudno byłoby przeżyć na ziemi bez robotnych pszczół. Praktycznie jest to niemożliwe. Owady te są odpowiedzialne za zapylenie roślin, a tym samym za pożywienie dla wszystkich żywych organizmów. Pszczoły zapylają rośliny, które są pokarmem dla ludzi i zwierząt.

Budowa zewnętrzna i genetyka

Ciało pszczoły składa się z głowy, tułowia i odwłoka, który zbudowany jest z kilku elastycznych pierścieni. Na końcu odwłoka umiejscowiony jest aparat żądłowy. Spłaszczona głowa ma kształt sercowaty. Z przodu głowy wyrastają czułki, które są ważnym narządem dotyku i węchu. Powyżej czułków znajdują się trzy pojedyncze przyoczka. Tułów przypomina okrągłą puszkę.

W dolnej części tułowia znajdują się trzy pary odnóży połączonych z tułowiem za pomocą stawów. Do latania w powietrzu służą pszczole skrzydła po dwa z każdej strony tułowia. Całkowity rozwój matki trwa 16 dni, robotnicy 21 dni, a trutnia 24 dni. Ciało pszczoły pokryte jest naskórkiem chitynowym, który jest odporny na działania fizyczne i chemiczne.

Genetyka pszczół jest skomplikowana. Matki mają podwójną ilość chromosomów po obu rodzicach czyli 32. Truteń, który powstał z niezapłodnionego jaja posiada 16 chromosomów. Wszystkie plemniki, które wytwarza truteń są genetycznie identyczne.

Rodzina pszczół

Pszczoły na świecie są niezbędnymi i pożytecznymi owadami. Pszczela rodzina buduje gniazdo złożone z około 50 tysięcy osobników.

W rodzinie pszczelej występują:

Matka zwana królową, która jest płci żeńskiej. Jest zdolna do składania ogromnej ilości jaj. Ma wydłużony i ostro zakończony odwłok. Długość jej wynosi w granicach 16-20 mm, a waga od 150 do 250 mg. W rodzinie jest jedna matka, która ma za zadanie składać jaja.
Niektóre królowe matki składają w ciągu doby nawet 3000 jaj, a ich waga może przekroczyć ciężar samej matki. Wydziela ona substancje zapachowe feromony, które korzystnie wpływają na funkcjonowanie rodziny. W ciągu całego życia matka może złożyć nawet 1 mln jaj. Żyje ona najdłużej ze wszystkich pszczół, nawet 5 lat. Powinna być użytkowana nie dłużej niż 3 lata.
Robotnice, które stanowią zasadniczą część pszczelej rodziny. Są to samice, które nie mają zdolności składania jaj. Spowodowane jest to ich sposobem żywienia w okresie larwowym. Robotnica ma około 12 mm długości i waży 100 mg. Rozwój robotnic odbywa się w komórce plastra i trwa 21 dni. Pszczoły urodzone w sezonie żyją bardzo krótko od 6 do 7 tygodni. Pszczoły, które przyszły na świat późnym latem mogą żyć od 6 do 8 miesięcy.
Trutnie, które są osobnikami męskimi. Powstają z niezapłodnionych jaj i mają tylko połowę chromosomów. Są osobnikami większymi i cięższymi od robotnic. Długość ich wynosi od 15 do 17 mm, a waga około 200 mg. Posiadają tempo zakończony odwłok i ogromne złożone oczy. Nie mają żądła ani rozwiniętych organów do zbierania nektaru czy pyłku.
Trutnie występują w rodzinie tylko sezonowo. Pierwsze trutnie rodzą się w kwietniu lub w maju. Pod koniec lata zostają usuwane z ula i giną. Powstają one w komórkach plastra o większej średnicy niż robotnice. Dojrzałość płciową uzyskują po 14 dniach.

Gatunki pszczół

Pszczoły są dla ziemi bezcennym darem. Natura rządzi się swoimi prawami, dlatego bez tych owadów nie ma życia na ziemi.

Rodzaj pszczoła podzielona jest na 7 gatunków:

pszczoła miodna,
pszczoła czerwona,
pszczoła wschodnia,
pszczoła karłowata
pszczoła olbrzymia,
pszczoła buszu,
pszczoła skalista.

Pszczoła miodna żyje na ziemi od wielu milionów lat. Najstarsze zapiski pochodzą sprzed około 80 mln lat. Pierwotnym zasięgiem obejmowała ona: Europę, Afrykę i Bliski Wschód. Gatunek ten pierwotnie nie występował w Australii. Pozostałe gatunki pszczół swym pierwotnym zasięgiem obejmowały różne regiony Azji.

Wszystkie gatunki pszczół są owadami przynoszącymi nektar i gromadzą miód na czas niekorzystnych warunków atmosferycznych. W większości są to pszczoły dzikie, gdzie człowiek podkrada im miód. Chodzi tu nie o pszczelarzy, tylko o zbieraczy miodu.

Udomowione oraz wykorzystane do produkcji miodu zostały tylko cztery pierwsze gatunki. Silne rodziny tworzy wyłącznie pszczoła miodna. Pszczela rodzina zdolna jest do wysokiej produkcji. Z tego względu została zaaklimatyzowana w Azji, Australii i obu Amerykach.

Rasy pszczół

Pszczoły można również podzielić na rasy.

W Polsce wykorzystywane są trzy rasy pszczoły miodnej, do których zaliczamy:

Rasa środkowoeuropejska, która zamieszkuje Europę na północ od Alp i Karpat. Wyróżnia się ona ciemnobrązową barwą. Jest duża i krępa oraz odporna na choroby i dobrze zimuje.
Rasa kraińska, która nazywana jest krainką. Jest to rasa najbardziej rozpowszechniona w Polsce. Pochodzi z górzystych regionów Australii i dawnej Jugosławi. Barwa pszczół jest koloru szarego. Są to osobniki bardzo pracowite i łagodne. Dobrze zimują i są odporne na choroby.
Mają dobrze rozwinięty zmysł orientacji i posiadają umiarkowaną rojliwość. Szybko rozwijają się porą wiosenną, tworząc silne rodziny. Rasa ta jest hodowana w licznych pasiekach w ramach doskonalenia genetycznego. Dostępna jest dla pszczelarzy w postaci wielu linii hodowlanych. Na przykład: Dobra, Alpejka, Marynka, CT 46 czy Karpatka.
Rasa kaukaska, która pochodzi z wyższych partii Kaukazu. Jest to drobny owad o szarym owłosieniu. Tworzy mniejsze rodziny. Są to bardzo łagodne owady i nierojliwe. Mają tendencję do mostkowania plastrów i kitowania gniazda. Są wspaniałymi zapylaczkami i pracowite.
Posiadają najdłuższy języczek z omawianych trzech ras. Podatne są na choroby, zwłaszcza nosemozę i średnio zimują. W ramach programów doskonalenia prowadzone są liczne hodowle. Na przykład: KP, Puławska czy Woźnica.

Przez wiele pszczelarzy prowadzone są również linie krzyżówkowe. Pasieki prowadzą hodowlę krzyżówki tworząc nowe linie. Przykładem mogą być: Viktoria, Karolinka czy Dąbrówka. W Polsce programy hodowlane realizuje już 50 pasiek. Warto wybrać linię, która charakteryzuje się wczesnym wiosennym rozwojem.

Będzie można wykorzystać ją do zapylania sadów czy rzepaka. W jednej pasiece powinna być utrzymywana tylko jedna rasa pszczół. Mogą być jednak różne linie hodowlane. Początkujący pszczelarz nie powinien nabywać bardzo drogich matek reprodukcyjnych.

Podsumowując pszczoły spełniają bardzo ważną rolę w życiu ludzi, fauny i flory. Bez nich nie ma życia na świecie. Zapylając rośliny pracowite owady dają początek łańcuchowi pokarmowemu. Warto jest kupować miód pszczeli i wyroby miodopochodne. Hodowlę pszczół prowadzą pszczelarze, których praca wymaga dużego zaangażowania.