Odchów kociąt pełni bardzo ważną rolę w ich funkcjonowaniu w otoczeniu ludzi i zwierząt. W początkowym etapie życia kocich noworodków całkowitą opiekę sprawuje nad nimi ich matka. W późniejszym okresie prawidłowy rozwój kociąt uzależniony jest od hodowcy, a następnie od kociego właściciela.
Odchów kociąt wymaga zaangażowania, czasu i dużo cierpliwości ze strony ich opiekunów. Pierwsze zabiegi kociej matki doprowadzają do osuszenia futerka noworodka. Kiedy potomek został już przez kotkę oczyszczony z błon płodowych, to przegryza ona sznur pępkowy czyli pępowinę i zjada ją. W pierwszych tygodniach życia kociąt wszystkie czynności opiekuńcze wykonuje matka.
Rola matki w życiu kocich noworodków
Odchów kociąt w początkowej fazie ściśle związany jest z ich matką. Utrzymując w czystości gniazdo kotka zlizuje odchody swych dzieci. Przy tym pobudza ich wydalanie, masując językiem dolne partie brzuszków, od pępka w dół. Jeżeli zabraknie kociej matki, to człowiek musi wykonywać te zabiegi. Noworodek, który przyszedł na świat nie widzi i nie słyszy, ale ma już rozwinięty zmysł węchu.
Po tygodniu kociak otwiera oczy i widzi oraz zaczyna słyszeć. Nowo narodzone kocięta już w ciągu 10-20 minut powinny być karmione przez matkę. Kocięta od pierwszej chwili swojego życia w środowisku powietrznym potrafią aktywnie poszukiwać ruchem wahadłowym głowy sutków, ssać i ugniatać na przemian przednimi łapkami gruczoł mleczny matki. Niejednokrotnie odpychają od niego rodzeństwo.
Przy ssaniu obejmują sutek językiem, który jest zwinięty w trąbkę. Jeżeli maluchy odczuwają jakąś dolegliwość potrafią piszczeć. Wydają doniosły głos, gdy odczuwają brak matki. Brakuje im wówczas jej ciepła, pokarmu i zabiegów pielęgnacyjnych. Mruczenie matki potrafią odbierać pomimo, że ich oczy są jeszcze zamknięte, a przewód słuchowy niedrożny.
Mruczenie kotki działa na kocięta uspokajająco. Maluchy mają bardzo dobrze rozwinięty narząd powonienia i dotyku. Rozpoznają obce obiekty reagując na nie prychaniem. Niedługo po porodzie kocięta sygnalizują matce swoje zadowolenie i poczucie bezpieczeństwa terkotliwym mruczeniem. W wieku 3 tygodni kocięta zaczynają stawać na nogi i penetrować okolicę.
Odchów kociąt z udziałem człowieka
Odchów kociąt prawidłowo przeprowadzony przez człowieka jest bardzo ważny w ich życiu. Przez 3-4 tygodnie od porodu o czystość dzieci i gniazdo dba ich matka. Po upływie tego okresu należy przygotować dwie kuwety blisko gniazda i czyścić je codziennie. Grubość warstwy żwirku powinna wynosić około 3 cm, a wysokość ścianek kuwety 5 cm.
Kocięta szybko zaczynają robić użytek z kuwety i przyzwyczajają się do utrzymywania czystości. W czwartym tygodniu życia kocięta zaczynają niezdarnie bawić się ze sobą, wkraczając w urokliwy wiek. Młode zaczynają wychodzić z gniazda, ale początkowo matka zanosi je z powrotem na miejsce. Później kotka przestaje reagować, gdy widzi ich samodzielność.
Od 2-3 tygodnia życia kocięta powinny być co 2 tygodnie odrobaczane, a karmiąca matka raz w miesiącu. Kotka powinna być regularnie odpchlona, a kocięta podlegają tej procedurze dopiero po całkowitym odsadzeniu od matki. Odzwyczajenie od ssania sutka kotki może mieć miejsce po skończeniu przez kocięta 3-4 tygodni życia.
W 4 tygodniu życia pomimo, że kocięta żywione są jeszcze mlekiem matki, można im zacząć podawać specjalne mleko dla kociąt i pożywienie dla małych kotków. Mleko krowie jest za tłuste i nie nadaje się dla maluchów, które słabo je trawią. Można też samodzielnie przygotować na mleku półpłynne pokarmy, takie jak płatki owsiane, mannę czy przecier z jarzyn.
Kiedy kocięta już przyjmują pokarm stały, to kocia mama traci nimi zainteresowanie. Bardzo ważne, żeby maluchy poznały ludzi już w wieku od 2 do 7 tygodni. Im więcej doświadczą nowych bodźców, tym łatwiej będzie im zadomowić się w nowym miejscu. Kocięta mogą być wydane nowym właścicielom w wieku 8 tygodniu.
Człowiek biorąc nawet najmniejsze kociaka na ręce i głaszcząc je wpływa na nie uspokajająco, poprzez delikatne gładzenie palcami i ciepło ludzkiego ciała. Uspokajająco działa również podawanie pokarmu. Te trzy bardzo ważne czynności czyli głaskanie, ciepło i karmienie imitują obecność matki i wzbudzają w maluchu ufność i poczucie bezpieczeństwa.
Koci ojciec i pozostała rodzina
Odchów kociąt może odbywać się wspólnie z ich ojcem. Jednak należy pamiętać, że kotka jest w stanie całkowicie samodzielnie założyć gniazdo, urodzić i odchować młode, co dzieje się najczęściej. Przed porodem kotka staje się agresywna w stosunku do swojej kociej grupy, z którą dotychczas żyła zgodnie, nawet wówczas gdy zajmowała w kociej hierarchii najniższy szczebel.
Zaczyna się separować, przeganiając z miejsca wybranego na gniazdo nawet kocura, z którym wcześniej kopulowała. Agresywność kotki trwa zwykle do czasu, aż kocięta staną się samodzielne i opuszczą gniazdo oraz zaczną biegać po wspólnym terytorium. Kocięta są przeważnie ogólnie akceptowane przez pozostałych członków kociej rodziny.
Jednak od tego modelu zdarzają się odchylenia. Niektóre kocie pary są bardzo ze sobą zżyte, że matka nie broni ojcu dostępu do gniazda i młodych. Te samce bywają wobec swojego potomstwa bardzo czułe i opiekuńcze. Pielęgnują one kocięta i ogrzewają wspólnie z matką, tworząc w ten sposób kocią rodzinę.
Podwórkowe kociaki różnie zachowują się do poszczególnych samców. Niektóre na widok swojego ojca prychają i uciekają od niego. Natomiast inne na gruchające wezwanie kocura radośnie podbiegają. Zaprzyjaźnione kotki także potrafią wzajemnie się wspierać, nawet wtedy gdy nie są siostrami.
Czasami można zaobserwować jak jedna pomaga drugiej po porodzie, gdy ona jest nadmiernie osłabiona. W takiej sytuacji wylizuje kocią matkę i wygarnia językiem noworodki. Taka zaprzyjaźniona kotka, zwłaszcza jeżeli ma w grupie niską rangę, troszczy się o miot wraz z matką. Reaguje również natychmiast na piski i niedolę kociaków.
Kocie mamki
Odchów kociąt może być dokonany przez inną kotkę, która nie jest ich rodzoną matką. Koty są gniazdownikami, które po urodzeniu trzeba troskliwie pielęgnować. Zdarza się, że jeżeli dwie zaprzyjaźnione kotki urodzą potomstwo w tym samym czasie, to silniejsza z nich przeniesie miot tej drugiej do swojego gniazda.
Później obie karmią i pielęgnują swoje dzieci. Jeżeli kocięta urodzą się pod ludzką opieką i kocia matka nie posiada wystarczająco dużo pokarmu lub noworodki zostają osierocone, to w takim przypadku najlepiej maluchy podłożyć innej kotce karmiące własne dzieci czyli matce zastępczej. Na pewno lepiej wpłynie to na ich rozwój i wzrost niż sztuczne karmienie.
Unikając odrzucenia czy skrzywdzenia obcych dzieci, należy wpierw mamkę przenieść do innego pomieszczenia, a kotki przemieszać z ich własnym potomstwem. Zapach wszystkich kociąt powinien wzajemnie się wyrównać. Po 1-2 godzinach gruczoły mleczne kotki nabrzmiewają mlekiem, a głodne kocięta zaczynają piszczeć.
W takiej sytuacji kocia matka nie będzie miała oporów przed ich karmieniem, nawet wyczuwając inny zapach i widząc zwiększoną liczbę noworodków. Dopiero w przypadku, gdy opiekun nie posiada do dyspozycji matki zastępczej, powinien sam zająć się karmieniem i pielęgnacją osieroconych kociąt.
Odchów kociąt wpływa na ich stan zdrowia psychicznego i fizycznego. Jeżeli kocięta nie będą w stosunku do człowieka nieśmiałe lub agresywne, to wówczas o wiele trudniejsze stanie się znalezienie dla nich nowego domu. Przyszłe zachowanie kociąt w dużym stopniu zależy od warunków panujących w hodowli.
