Sójka zwyczajna to królestwo: zwierząt, typ: strunowców, gromada: ptaków. Należy do rzędu wróblowych, podrzędu śpiewających i rodziny krukowatych w obrębie rodzaju Garrulus. Jest średniej wielkości ptakiem o ciekawym ubarwieniu. Zamieszkuje Europę i szeroki pas Azji. Powszechnie występuje również w Polsce.
Sójka zwyczajna preferuje klimat umiarkowany. Żyje najczęściej w lasach liściastych i mieszanych. Te atrakcyjne ptaki można też spotkać w parkach, sadach i ogrodach oraz zieleńcach miejskich, ponieważ sójki lubią zasiedlać tereny w pobliżu osad ludzkich. Chętnie przebywają w gęstych lasach z dużą ilością drzew i krzewów.
Kojarzona jest z wierszem „Sójka” Jana Brzechwy, w którym wybierała się za morze, ale rozstać się z krajem nie była w stanie. Po odwiedzeniu w całej Polsce rodziny, postanowiła zostać w naszej ojczyźnie: „Kto chce zwiedzać obce kraje, Niechaj zwiedza. Ja-zostaję”. Sójka zaliczona jest do ptaków żyjących w Polsce.
Wygląd
Sójka zwyczajna czyli Garrulus glandarius to jeden z najbardziej charakterystycznych i rozpoznawalnych ptaków polskich lasów oraz najbarwniejsza spośród krukowatych Europy. Barwne upierzenie i ciekawe zachowanie sójki sprawiają, że jest obiektem zainteresowania zarówno ornitologów, jak i zwykłych obserwatorów przyrody.
Sójka zwyczajna to średniej wielkości ptak o mocnym dziobie barwy czarnej. Długość ciała mieści się w przedziale 32-35 cm, a waga wynosi w granicach 15-18 dag. Rozpiętość skrzydeł sięga 54 cm. Na głowie posiada białe pióra z czarnym kreskowaniem. W porównaniu z innymi krukowatymi trzyma dość wysoko ogon.
Charakteryzuje się niezwykle barwnym upierzeniem, które sprawia, że trudno ją pomylić z innym ptakiem. Dominuje upierzenie brązowe o pastelowym, różowym odcieniu. Oczy tego ptaka mają brązowe tęczówki. Brak dymorfizmu płciowego. Samiec jest podobnej wielkości i ma takie samo ubarwienie co samiczka.
Boki głowy są koloru czerwonobrązowego. Od dzioba widoczny jest gruby i czarny wąs. Na bokach skrzydeł widnieją białe i niebieskie lusterka. Podczas lotu ptaka można zaobserwować białe paski na skrzydłach. W miejscu, w którym skrzydło łączy się z korpusem widoczny jest czerwony trójkąt. Pozostała część skrzydeł wraz ze sterówkami jest koloru czarnego.
Dolne pokrywy ogona i kuper są barwy białej. W odróżnieniu od innych osobników z rodziny krukowatych, sójki zwyczajne posiadają dwie fazy upierzenia: młodzieńczą i dojrzałą. Wszystkie ptaki, które zobaczymy jesienią to już dorosłe osobniki, ponieważ już straciły swoje pierwsze upierzenie. Sójki dożywają do 16 lat, a nawet dłużej.
Styl życia i zachowanie
Sójka zwyczajna prowadzi osiadły styl życia, co oznacza, że cały czas przebywa na tych samych terenach. Spotykane są parami lub w niedużych grupach. W lesie latają dość szybko i zwinnie. Natomiast na dłuższych dystansach lot tego ptaka jest raczej powolny i chwiejny. Częściej widywana jest poza sezonem lęgowym.
Pokonuje wtedy dalsze trasy w poszukiwaniu pokarmu. Jest dość zwinna, przelatując często pomiędzy gałązkami. Obroną jej przed drapieżnikami jest głośne skrzeczenie. Najbardziej ruchliwa jest jesienią, kiedy gromadzi pokarm na zimę. Zbiera wówczas najczęściej żołędzie. Łączą się w grupy rodzinne lub stada, przemierzając większe odległości.
W Polsce niektóre osobniki na zimę udają się na południe kraju. Jest to typowy ptak leśno-parkowy. Potrafią wydawać głośne i przeraźliwe skrzeki „kreecz” albo „kszaach”. Wydają różnorodne dźwięki, często są bardzo hałaśliwe, gdy czują zagrożenie. Gatunek ten znany jest z rechoczącego śpiewu.
Doskonale potrafi naśladować odgłosy innych zwierząt, np. miauczenie kota, beczenie owiec czy kóz. Poza tym może naśladować inne ptaki, odgłosy ludzi czy piszczenie kół od wozu. To bardzo uzdolniony ptak, który wydając dźwięki ostrzega osobników swojego gatunku, inne ptaki i zwierzęta przed nadchodzącym niebezpieczeństwem.
Sójka zwyczajna jest ptakiem wszystkożernym. Zjada jaja, pisklęta, gryzonie, żołędzie, laskowe orzechy, jagody i sezonowe owoce, a nawet padlinę. Lubi również czereśnie, wiśnie i winogrono. Nie pogardzi też małymi płazami i jaszczurkami. W celu poszukiwania piskląt drobnych ptaków przeszukuje drzewa iglaste, rozpoczynając od dołu, a kończąc na wierzchołku.
Rozmnażanie sójek
Sójka zwyczajna ma 1 lęg w roku i jest ptakiem monogamicznym. W marcu i kwietniu samotne ptaki gromadzą się w celu wybrania sobie partnera. Podczas tego rodzaju spotkań dochodzi do łączenia sójek w pary. Samce demonstrują szeroką gamę wokalizacji i w ramach zalotów ofiarują swoim partnerkom pożywienie, co wzmacnia ich wspólne więzi.
Oboje rodziców buduje gniazdo na drzewach czy krzewach, do 6 m nad ziemią z cienkich gałązek i ze źdźbeł traw. Wyścielają je sierścią i korzonkami. Samiec wraz z samicą wysiadują 5-7 szarozielonych jaj z ciemnymi plamkami przez 16-17 dni. Ptaki te bardzo zaciekle bronią swoich gniazd przed drapieżnikami.
Atakują intruza dziobem i pazurami wydając przy tym donośny skrzek. Noworodki sójek przychodzą na świat nagie, ślepe i nieporadne. Po 21 dniach od wyklucia młode po raz pierwszy opuszczają gniazdo. Zaczynają stawać się samodzielne w wieku około dwóch miesięcy. Sójka zwyczajna wiek rozrodczy osiąga mając 2 lata.
Sójka zwyczajna na terenie Polski i w większości krajów objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. Od 2018 roku liczebność tych ptaków w naszym kraju rośnie. Ochrona siedlisk, ograniczenie presji człowieka oraz edukacja są kluczowe dla zapewnienia przetrwania tych ciekawych ptaków. Ochrona przyrody i siedlisk jest bardzo ważna dla zachowania populacji sójek.
