Schorzenia układu moczowego u psa mogą zostać wywołane błahymi, jak również poważnymi przyczynami. Trzeba bacznie obserwować wygląd i zachowanie zwierzęcia. W przypadku powtarzających się dolegliwości należy zabrać czworonoga do lecznicy dla zwierząt.
Schorzenia układu moczowego u psa mogą przebiegać łagodnie albo być tragiczne w skutkach. Układ moczowy pełni bardzo ważną rolę w świecie zwierząt i ludzi. Przyczyn schorzeń może być wiele. Przeważnie to przypadłości wrodzone albo nabyte. Jakość życia psa wpływa na funkcjonowanie tego narządu i długość życia czworonoga.
Budowa i funkcjonowanie układu moczowego
Schorzenia układu moczowego u psa wpływają niekorzystnie na jego stan zdrowia psychicznego i fizycznego. Narządy moczowe mają za zadanie utrzymywanie homeostazy i wytwarzania reniny, która jest substancją regulującą ciśnienie tętnicze krwi. Wytwarzają też erytropoetyny, które są czynnikami stymulującymi wytwarzanie czerwonych krwinek.
Rolą narządów moczowych jest również wydalanie z ustroju:
- nadmiar wody,
- zbędnych produktów przemiany białkowej,
- związków mineralnych,
- szkodliwych substancji, które powstały z rozkładu niektórych związków.
W skład narządów moczowych wchodzą:
- dwie nerki: prawa i lewa, które wytwarzają mocz,
- dwa moczowody, które odprowadzają mocz z nerek do pęcherza moczowego,
- pęcherz moczowy,
- cewka moczowa żeńska albo męska.
Nerka
Nerka jest narządem parzystym o kształcie fasolowatym. Narządy te są zlokalizowane poza trzewnowo, w okolicy lędźwiowej jamy brzusznej. Nerka prawa sąsiaduje z żyłą główną doogonową, a lewa z tętnicą główną. Pies ma nerkę prawą bardziej wysuniętą do przodu. Jest ona mniej ruchoma i przesuwalna niż nerka lewa, która układa się tylnie w stosunku do nerki prawej.
Moczowód
Moczowód utworzony jest przez dwa moczowody, które przejmują mocz z miedniczki nerkowej, albo bezpośrednio z kielichów nerkowych i odprowadzają go do pęcherza moczowego. Ściana moczowodów posiada budowę trójwarstwową. Z pęcherza uniemożliwione jest cofnięcie moczu, ponieważ moczowody biegną skośnie przez ścianę pęcherza moczowego.
Z zewnątrz znajduje się otrzewna, w środku błona mięśniowa, a od wewnątrz błona śluzowa, która pokryta jest wielowarstwowym nabłonkiem przejściowym. Zatkanie moczowodu wywołuje bardzo silny ból, jaki charakteryzuje kolkę nerkową.
Pęcherz moczowy
Pęcherz moczowy to rodzaj worka błoniasto-mięśniowego, który służy jako zbiornik moczu. Występuje on na spojeniu miednicznym, poniżej narządów płciowych. Próżny pęcherz jest położony w jamie miednicy, a wypełniony sięga aż do jamy brzusznej. Jego wielkość, zasięg i kształt uzależnione są od stopnia wypełnienia.
W pęcherzu moczowym wyróżnia się szczyt pęcherza, który zwrócony jest do przodu, trzon pęcherza i szyjkę pęcherza, która skierowana jest do tyłu. Ściany pęcherza mają budowę trójwarstwową. Od wewnątrz narząd ten wyłożony jest błoną śluzową z licznymi fałdami, które przy rozciągnięciu ulegają rozprostowaniu.
Cewka moczowa
Cewka moczowa jest kontynuacją szyjki pęcherza moczowego. Narząd ten jest zróżnicowany płciowo i szczególnie powiązany z narządem płciowym. Wyróżnia się cewkę moczową męską i żeńską. Cewka moczowa męska rozpoczyna się ujściem wewnętrznym cewki moczowej na szyjce pęcherza.
Kończy się ujściem zewnętrznym cewki moczowej na żołędzi prącia. W cewce moczowej męskiej wyróżnia się dwa różnej długości odcinki. Jeden krótszy oznacza cewkę moczową właściwą, wyprowadzającą tylko mocz. Natomiast drugi odcinek dłuższy to cewka moczowo-płciowa, która jest drogą wyprowadzającą mocz lub nasienie.
Granicę pomiędzy cewką moczową właściwą, a cewką moczowo-płciową wyznacza wzgórek nasienny. Błona śluzowa cewki moczowej wyściela nabłonek wielowarstwowy przejściowy. W końcowym odcinku przechodzi on w nabłonek wielowarstwowy płaski. Najgrubszą warstwą cewki moczowej jest ciało gąbczaste.
Cewka moczowa żeńska
Cewka moczowa żeńska wykorzystywana jest wyłącznie jako droga wyprowadzająca mocz. Rozpoczyna się ujściem wewnętrznym cewki moczowej, a kończy ujściem zewnętrznym cewki moczowej. Ostatnie otwiera się do przedsionka pochwy.
Przekrój poprzeczny cewki moczowej żeńskiej wyróżnia trzy warstwy: błonę śluzową, błonę mięśniową i przydankę. Gruby pokład tkanki łącznej zawiera błonę śluzową cewki i tworzy liczne podłużne fałdy. Bardzo dobrze rozwinięty jest grzebień cewkowy. Z zewnątrz cewkę moczową pokrywa przydanka.
Choroby układu moczowego u psa
Schorzenia układu moczowego u psa dotyczą wszystkich ras w mniejszym lub większym stopniu. Mogą częściej atakować psich seniorów lub samców w zależności od choroby i jej przyczyny. Trzeba dbać o zdrowie czworonożnego towarzysza. Nie wolno jednak leczyć zwierzęcia samodzielnie ani podawać im lekarstw przeznaczonych dla ludzi.
Pies może zachorować na czynnościowe albo morfologiczne zaburzenia będące wynikiem dziedziczonego bądź nabytego procesu chorobowego, który wpływa na zróżnicowanie się i rozwój nerek przed urodzeniem albo zaraz po urodzeniu. U psów, które nie są obciążone genetycznie, przypadki wrodzonej i rozwojowej choroby nerek występują sporadycznie.
Występujące u psa schorzenia układu moczowego:
- Przykładowe choroby wrodzone i rozwojowe:
- Wielotorbielowatość nerek, charakteryzuje się powstawaniem torbieli o różnym kształcie i wielkości w obrębie rdzenia i kory nerki.
- Ageneza czyli niewykształcenie nerek, co oznacza całkowity brak jednej lub obu nerek.
- Dysplazja nerek, to rozwojowe zaburzenie w budowie miąższa nerek.
- Glomerulopatie, to różnego rodzaje choroby kłębuszków nerkowych, które w następstwie zajmują inne struktury nerek, a po pewnym czasie wywołują objawy ogólnoustrojowe.
- Hiperurikuria, to nadmierne wydalanie kwasu moczowego, moczanu amonu albo moczanu sodu z moczem.
- Młodzieńcza choroba nerek o podłożu genetycznym. Młody pies słabo się rozwija, ma nadmierne pragnienie i bardzo jasny mocz.
- Pierwotny cukromocz nerkowy, co oznacza ograniczony defekt czynnościowy kanalików nerkowych, dotyczący wchłaniania zwrotnego glukozy.
- Nerczak zarodkowy, który jest wrodzonym nowotworem nerki, wywodzący się z mało zróżnicowanej blastemy nerkowej.
- Wieloogniskowy gruczolakorak, któryjest torbielowatym, dziedziczonym nowotworem nerki u psów.
- Niewydolność ostra nerek, która dotyczy niedrożności nerek.
- Niewydolność przewlekła nerek, będące następstwem wady wrodzonej, infekcji, postępującego zwyrodnienia lub nowotworu.
- Odmiedniczkowe zapalenie nerek, to kolonizacja górnych dróg moczowych przez drobne ustroje.
- Powiększenie nerek, oznacza nieprawidłowo dużą jedną lub obie nerki.
- Torbiele rzekome nerek, które rzadko występują u psów.
- Uszkodzenie nerek, w wyniku stosowania czynników farmakologicznych w rozpoznawaniu albo leczeniu zaburzeń stanu zdrowia.
- Gruczolakorak – nowotwór nerek.
- Polipowate przewlekłe zapalenie pęcherza moczowego.
- Zablokowanie moczowodów, które prawdopodobnie spowodowane jest przez kamień moczowy. Pies napina się, żeby oddać mocz, może wymiotować. Potrzebna jest natychmiastowa pomoc ze strony lekarza weterynarii.
- Brak kontroli nad zwieraczami u psów z powodu zaburzeń neurologicznych lub hormonalnych, co jest zwykle spowodowane starością. Może też istnieć problem z prostatą. Objawy to wyciek, nietrzymanie moczu. Dotyka to najczęściej samców w wieku geriatrycznym. Występuje też częste oddawanie moczu, popuszczanie. Pies podczas tego schorzenia wylizuje okolice cewki moczowej.
Wielotorbielowatość nerek
Schorzenia układu moczowego u psa może dotyczyć wielotorbielowatości, która jest w większości przypadków chorobą dziedziczną. Duże części prawidłowo zróżnicowanego miąższu nerkowego są dzielone przez rozsiane torbiele. Chorobą objęte są obie nerki. Najczęściej atakowane są psy rasy: beagle i cairn terier.
Torbiele zostają najczęściej stwierdzone dopiero, gdy staną się dość duże i zdolne do wywołania niewydolności nerek czy powiększenia jamy brzusznej. Podczas badania palpacyjnego brzucha wyczuwalne są zwykle guzkowate nerki i większość torbieli jest niebolesna.
Jednak wtórne ostre zakażenie torbieli może być związane z gwałtownym rozszerzeniem torebki nerkowej i bólem. Przy tym schorzeniu rzadko występuje nadciśnienie, jeżeli nie doszło do niewydolności nerek. Wielotorbielowatość bezpośrednio nie zagraża życiu zwierzęcia.
Jednak pojawienie się torbieli i bakteryjne zapalenie nerek uzasadnia niezwłoczne podanie środków zapobiegających sepsie i śmierci. Sporadycznie przy tej chorobie występuje zakażenie bakteryjne torbieli. Konieczna jest kontrola psich pacjentów, co 2-6 miesięcy w zawiązku z powiązaniami: niewydolności nerek, zakażenia nerek czy bólem.
Polipowate zapalenie pęcherza moczowego
Schorzenia układu moczowego u psa mogą zaburzyć jego prawidłowe funkcjonowanie. Polipowate zapalenie pęcherza moczowego, to przewlekły stan zapalny tego narządu. Następują kosmkowe lub polipowate wyniosłości błony śluzowej.
Sterczące polipy znajdują się na całej powierzchni pęcherza moczowego i mogą też przeniknąć do cewki moczowej. Jeżeli dojdzie do ich owrzodzenia albo ulegną one erozji, to może dojść do różnego stopnia krwiomoczu i bólu przy oddawaniu moczu. Liczne polipy są trudne do rozróżnienia od nowotworów pęcherza.
U psów polipowate zapalenie pęcherza spowodowane jest przewlekłym drażnieniem błony śluzowej przez stan zapalny pochodzenia zakaźnego lub niezakaźnego. Częściej atakowane są psy z przewlekłym zakażeniem dróg moczowych albo kamicą moczową.
Przyczyny polipowatego zapalenia pęcherza moczowego mogą być związane z zapaleniem dróg moczowych lub kamicą moczową. Może też wystąpić przewlekłe zakażenie dróg moczowych, całkowita niedrożność moczowodów lub cewki moczowej, a także odmiedniczkowe zapalenie nerek. W chorobie tej wiek zwierzęcia nie ma znaczenia.
Objawami polipowatego zapalenia pęcherza moczowego są:
- Początkowo objawy mogą nie występować.
- Najczęściej spotykanym objawem to krwiomocz, który najsilniej widoczny jest w ostatnim strumieniu moczu.
- Obecny może być również częstomocz i bolesne oddawanie moczu, które spowodowane jest fizycznym drażnieniem przez polipy.
- Polipy mogą prowadzić do częściowej lub całkowitej niedrożności cewki moczowej.
- Może dojść do niedrożności cewki moczowej w skutek umiejscowienia dużej ilości polipów w trójkącie pęcherza moczowego.
- Niedrożność moczowodu może nastąpić w wyniku otoczenia przez polipy ujścia moczowego.
- Zapaleniu temu może towarzyszyć zakażenie dróg moczowych i prowadzić do zakażenia górnych dróg moczowych.
Badanie
Badanie moczu może wykazać obecność krwinek, bakterii, krwinek białych i komórek nabłonka przejściowego. Natomiast badanie obrazowe wykonane metodą USG dróg moczowych, może wykazać polipowate zmiany rozsiane na śluzówce pęcherza, szczególnie w doczaszkowo-dobrzusznej części.
Leczenie
Leczenie polega na wyeliminowaniu mikroorganizmów, które są źródłem przewlekłego podrażnienia. Przewlekły stan zapalny pęcherza moczowego, może też wyleczyć niechirurgiczne usunięcie kamieni moczowych poprzez odpowiednią dietę albo litotrypsję. Polipy mogą być też usunięte poprzez cystotomię lub cystoskopię.
W przypadku, gdy zmiany polipowe obejmują dużą część pęcherza moczowego, może być konieczne częściowe jego usunięcie. Wówczas pozostała część pęcherza będzie kompensowała stratę poprzez powiększenie swojej objętości, tak żeby było możliwe gromadzenie moczu.
Może to nastąpić w ciągu 3-6 miesięcy. Jeżeli psi pacjent leczony jest w wyniku przyczyny pierwotnej, to spodziewany przebieg choroby jest pomyślny i rokowanie dobre. Sporadycznie u psa z polipowatym zapaleniem pęcherza moczowego, po kilku latach od wstępnego rozpoznania dochodzi do rozwoju raka komórek nabłonka przejściowego.
Gruczolakorak nerek
Schorzenia układu moczowego u psa może dotyczyć gruczolakoraka nerek. Nowotwór ten stanowi u psa poniżej 1% wszystkich, jakie mogą wystąpić u niego nowotwory. Wykazuje wzrost inwazyjny i niejednokrotnie występuje obustronnie. Podatne są na to schorzenie owczarki niemieckie.
Objawami gruczolakoraka nerek są:
- brak apetytu,
- zmniejszenie masy ciała,
- ospałość,
- bladość błon śluzowych,
- krwiomocz.
Mniej inwazyjny od gruczolakoraka nerek jest gruczolakorak torbielowy nerek. Rak ten jest nie tylko mniej agresywny, ale są również bardziej pomyślne długotrwałe rokowania, niż w przypadku gruczolakoraka nerek. W razie pojawienia się u pupila niepokojących objawów chorobowych, należy niezwłocznie zabrać psa do gabinetu weterynaryjnego.
Podsumowując schorzenia układu moczowego u psa mają różne przebiegi w zależności od ich przyczyn. W każdym przypadku należy przede wszystkim udać się do lekarza weterynarii, który zbada psiego pacjenta, postawi diagnozę i zastosuje odpowiednie leczenie. Niektóre choroby układu moczowego wymagają leczenia w klinice dla zwierząt, szczególnie w przypadku nowotworów.
