Największy uzębiony waleń na świecie to kaszalot spermacetowy. Ten ogromny ssak morski należy do rzędu Cetartiodactyla i infrarzędu waleni. Pochodzi z rodziny kaszalotowatych. Kaszalot spermacetowy jest jedynym żyjącym w dzisiejszych czasach przedstawicielem rodzaju kaszalot.
Największy uzębiony waleń zwany jest też kaszalotem lub potwalem. Występuje on we wszystkich oceanach na kuli ziemskiej. Zajmują obszar od Arktyki po Antarktydę. Gatunek ten po raz pierwszy został opisany w 1758 roku przez szwedzkiego przyrodnika i lekarza Karola Linneusza w dziele „Systema Naturae”.
Linneusz stworzył system klasyfikacji zwierząt, kierując się przede wszystkim ich podobieństwem zewnętrznym. Kaszaloty podobne są do ludzi pod wieloma względami, biorąc pod uwagę ich styl życia. Samice są bardzo rozmowne i wydają różne odgłosy. Natomiast samce są bardziej ciche i nie wysyłają głośnych dźwięków.
Wygląd zewnętrzny
Największy uzębiony waleń jest ogromnym drapieżnikiem. Widoczny jest też największy dymorfizm płciowy wśród zwierząt pod względem długości i masy ciała. Samce są znacznie większe i masywniejsze od samic. Długość ich ciała wynosi w granicach 15-19 metrów, a samic 10-13 metrów. Samiec może ważyć do 7O ton, a samica do 24 ton.
Noworodek kaszalota podług innych zwierząt jest potężny. Waży około 1 tony i mierzy około 4 metrów. Kaszalot spermacetowy wyróżnia się wielką głową w kształcie prostokąta, która zajmuje 1/3 długości ciała. Dorosły osobnik posiada długą i wąską żuchwę. W skład uzębienia wchodzi 50 dużych i stożkowatych zębów umiejscowionych w żuchwie.
W szczęce widoczne jest szczątkowe uzębienie, które pokryte jest dziąsłami. Brak jest u tych zwierząt płetwy grzbietowej, a płetwy piersiowe nie są duże. Kaszalot posiada ogromną płetwę ogonową, mającą rozpiętość do 6 metrów. Ciało jest pokryte ciemną i gładką skórą z widocznymi bliznami. Pod skórą znajduje się gruba tkanka tłuszczowa.
Styl życia
Największy uzębiony waleń jest bardzo inteligentnym zwierzęciem, ale jeszcze za mało zbadanym. Posiada on największy mózg spośród zwierząt, którego masa dochodzi do 5 kg. Najdłużej potrafi wstrzymać oddech, nawet do 90 minut. Poza tym świetnie nurkuje i najgłębiej ze wszystkich ssaków, nawet do 3 km.
Największy uzębiony waleń ma tez najbardziej rozbudowaną komunikację językową. Kaszaloty są zwierzętami z natury spokojnymi i ciekawskim. Lubią sprawdzać ludzi przez dotyk, co jest niesamowitym wrażeniem. Niebezpieczne i bardzo agresywne stają się, gdy czują się zagrożone. Ich pożywieniem są przede wszystkim kałamarnice i mniejsze ryby.
Dojrzały kaszalot spożywa 1 tonę kałamarnic w ciągu doby. Znajduje swoją zdobycz przy udziale urządzenia echolokacyjnego. Swoje ofiary wsysa otwartą paszczą, a następnie trzyma w wąskiej żuchwie, która posiada duże i ostre zęby. W poszukiwaniu ulubionego posiłku nurkuje w głębi oceanu, gdzie znajduje się dużo materii organicznej.
Największy uzębiony waleń żeruje najczęściej porą nocną, a odpoczywa rano, śpiąc w pozycji pionowej. Niekiedy można napotkać bardzo dużo śpiących kaszalotów. U śpiącego kaszalota spermacetowego obje półkule odpoczywają jednocześnie, podobnie jak u ludzi. Sen tego zwierzęcia trwa krótko, w granicach 10-15 minut.
Wykorzystuje do tego luźny organ spermacetowy, który wypełniony jest pęcherzykami powietrza. Każdy osobnik ma inny charakter. Może być nieśmiały, skryty, odważny czy ciekawski. Stworzenia te są bardzo towarzyskie. Bytują w stadach, w których wspólnie polują, śpią i odpoczywają oraz pływają.
Ambra kaszalotów
Największy uzębiony waleń wydala ambrę. Wcześniej uważano, że jest wypluwana. Pochodzi ona z przewodu pokarmowego kaszalota. Nikt do końca nie wie jak powstaje ambra. Prawdopodobnie służy do ochrony układu pokarmowego przed podrażnieniem, gdy zwierzęta te połykają kałamarnice. Nie są znane szczegóły wytwarzania ambry.
W 1953 roku brytyjscy wielorybnicy wydobyli z 15 metrowego kaszalota 420 kg ambry. Z czasem zmienia ona kolor z ciemnobrązowego na złoty. Wydziela zapach odchodów. Ambrę można szukać na brzegach prawie wszystkich mórz. Najszybciej można znaleźć na wyspach Morza Karaibskiego, Bahamach i Filipinach, a zwłaszcza w Nowej Zelandii.
Zanim ambra wypłynie na brzeg spędza w morzu ponad rok, a nawet dłużej i stopniowa ulega uszlachetnieniu. Los szczęśliwego znalazcy ambry może zostać odmieniony diametralnie. W dzisiejszych czasach na rynkach międzynarodowych 1 kg ambry kosztuje 40 tysięcy dolarów. Skupują ją firmy perfumeryjne do produkcji drogich perfum.
Rozmnażanie kaszalotów
Największy uzębiony waleń jest zwierzęciem płodnym. Samica chodzi w ciąży 9 miesięcy. Kaszaloty mogą rozmnażać się w wieku 13-15 lat. Ciężarne samice w stadzie liczącym 30-40 osobników wypływają same na otwarty ocean. Po upływie 7 dni wracają z potomstwem. Na świat zwykle przychodzi jeden noworodek. Dokładny cykl rozmnażania kaszalotów nie jest znany.
Podsumowując największy uzębiony waleń znajduje się pod ochroną Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN). Został wpisany do Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych jako gatunek narażony na wyginięcie. W 1982 roku zakazano polowań na te zwierzęta. Przede wszystkim trzeba chronić te piękne i potężne okazy przed wymarciem.
