Największe małpy szerokonose to wyjce. Należą one do królestwa: zwierząt, gromady: ssaków i rzędu naczelnych z rodziny czepiakowatych. Podrodzina wyjców jest zwierzętami nadrzewnymi, która obejmuje gatunki bytujące w Ameryce Środkowej i Południowej. Wyjce są zwierzętami terytorialnymi.
Największe małpy szerokonose wypracowały specjalne metody obrony swojego terytorium. Wyjce czyli Alouattinae to duże i hałaśliwe zwierzęta z podrzędu wyższych naczelnych i infrarzędu małpokształtnych. Wydają donośne głosy w celu oznaczenia granic swojego terenu. Występują od Meksyku do Północnej Argentyny.
Podział systematyczny
Największe małpy szerokonose zamieszkują wilgotne lasy tropikalne. Spokrewnione są z czepiakami z podrodziny Atelinae, która znajduje się w obrębie jednego żyjącego obecnie rodzaju wyjca. Opisał go francuski przyrodnik Bernard Germain de Lacepede w 1799 roku. Na identyfikatora taksonu wyznaczył wyjca rdzaworękiego.
Do rodzaju wyjca należą następujące gatunki:
- Wyjec brunatny czyli Alouatta palliata. Samce posiadają długie i gęste brody. Zamieszkują lasy tropikalne Ameryki Środkowej i Południowej. Umaszczenie szare lub brązowe, a kończyny i ogon czarne.
- Wyjec czarnogardły to Alouatta guariba, zamieszkujący lasy tropikalne Brazylii. Jeden z najmniejszych gatunków wyjców o czarnym umaszczeniu z białym gardłem i brzuchem.
- Wyjec czarny czyli Alouatta caraya, który zamieszkuje lasy deszczowe Ameryki Południowej. Umaszczenie czarne z brązowym lub rudym odcieniem na brzuchu. Jest to drugi co do wielkości gatunek wyjca.
- Wyjec czerwony to Alouatta aritoidea, który bytuje w lasach tropikalnych Panamy. Samce wyróżniają się krótkimi i gęstymi brodami. Umaszczenie czerwonobrązowe z czarnymi nogami i ogonem.
- Wyjec niedźwiedzi czyli Alouatta macconnelli, występujący w lasach tropikalnych Gujany. Posiada czarne umaszczenie z szarymi odcieniami na brzuchu. Samce posiadają charakterystyczne długie i gęste brody. Jest on najmniejszym gatunkiem z wyjców.
- Wyjec rudy czyli Alouatta seniculus, zamieszkujący subtropikalne i tropikalne lasy Ameryki Południowej. Posiada rude albo brązowe ubarwienie.
Wspólne cechy fizyczne wyjców
Największe małpy szerokonose są zwierzętami masywnymi. Długość ciała wyjców mieści się w przedziale 56-91 cm, a ogon mierzy 63-92 cm. Natomiast masa ciała wynosi w granicach 4-13 kg. Zwierzęta te posiadają duże oczy i uszy. Zęby trzonowe przystosowane są do rozdrabniania pokarmu i żucia liści. Dużo czasy poświęcają na trawieniu pokarmu.
Mają mocne kończyny z haczykowatymi pazurami oraz długi i chwytny ogon. Ubarwienie w zależności od gatunku może być rude, płowe albo czarne. Występuje dymorfizm płciowy, ponieważ samice są mniejsze i lżejsze oraz mają mniej wyraziste kolory niż samce. Te fascynujące zwierzęta preferują gęste lasy pierwotne. Badanie nad stylem życia wyjca trwają i klasyfikacja jego może ulec zmianie.
Zachowanie i temperament
Największe małpy szerokonose wydają sygnały wizualne, zapachowe i dźwiękowe. Odznaczają się charakterystycznym głośnym wyciem i wysokim ilorazem inteligencji. Aktywność swoją wykazują w ciągu dnia. Większość czasu spędzają na drzewach. Ich donośny głos można usłyszeć w promieniu 5 kilometrów.
Wydając głośne dźwięki demonstrują swoją obecność innym przedstawicielom grup rodzinnych. Bytują w grupach składających się z 1 samca kilku samic i młodzieży. Każda grupa rodzinna o świcie i zmierzchu wydaje głośny koncert, w którym biorą udział wszystkie dojrzałe osobniki. Najbardziej donośne są głosy samców.
Specjalne worki rezonansowe na podgardlu pozwalają zwiększyć im efekt wycia. Wydawane przez te zwierzęta dźwięki potrafią zagłuszyć inne odgłosy dżungli. Tego typu zachowanie odstrasza przedstawicieli innych grup rodzinnych. Sporadycznie występują przypadki bezpośrednich starć samców. Stada wyjców mogą liczyć do 20 osobników.
Wyjce są zwierzętami społecznymi, które wolą wyższe partie lasu, ponieważ tam czują się bezpiecznie. Zwierzętom tym zagrażają głównie harpie wielkie i jaguary, a także węże. Odchody wyjców przyczyniają się do wzrostu roślin. Wyjce uważane są za jedne z najbardziej inteligentnych małp Nowego Świata. Rozsiewają nasiona roślin, którymi się żywią.
Dieta i rozmnażanie wyjców
Największe małpy szerokonose są zwierzętami liściożernymi, poświęcającymi dużo czasu na trawienie pokarmu, a w południe odpoczywają w gąszczu gałęzi. Dietę swoją uzupełniają, nasionami oraz kwiatami i owocami. Preferują słodkie i soczyste owoce, takie jak banany, guawy, czy figi. Nie piją dużo wody, którą mają dostarczaną do organizmu wraz z posiłkiem.
Największe małpy szerokonose nie często wydają na świat potomstwo. Samica co 2-3 lata chodzi w ciąży, która trwa 6-6,5 miesiąca. Po tym czasie na świat przychodzi 1 młode, które pierwsze miesiące spędza przyczepione do matki. Bywa noszone przez starsze osobniki. Masa ciała potomka uzależniona jest od gatunku.
Pierwszy rok życia przeżywa zwykle zaledwie ¼ młodych. Samice dojrzałość płciową uzyskują w 5. roku życia, a samce 2 lata później. W zależności od gatunku wyjce żyją 15-25 lat. Najdłużej w niewoli żył wyjec o imieniu Samantha w ZOO w San Antonio w Teksasie. Wyjce są nie tylko największymi małpami szerokonosymi, ale też wydającymi najgłośniejsze dźwięki.
Podsumowując największe małpy szerokonose to interesujące zwierzęta egzotyczne. Wyjce można podziwiać w ogrodach zoologicznych i licznych rezerwatach przyrody w wielu krajach. Wyjce są ważnym elementem ekosystemu lasów tropikalnych. Niektóre gatunki bliskie są zagrożeniu wyginięciem z powodu niszczenia ich naturalnych siedlisk, chorób czy nadmiernych polowań.
