Historia ptaków sięga zamierzchłych czasów, a ich pochodzenie nie jest jednoznacznie rozstrzygnięte. Przeszły one ewolucję w ostatnim okresie ery mezozoicznej, gdzie dużo grup zachowało prymitywne cechy teropodów wywodzących się z rzędu dinozaurów.
Historię ptaków zaczęto badać równolegle z publikacjami Darwina. Z czasem było wiele teorii, które miały za zadanie wyjaśnić pochodzenie ptaków. Według kopalnego materiału wiadomo, że ptaki wywodzą się z dawnych gadów czyli teropodów. Jako jedna z pierwszych znalezionych form przejściowych między gadami, a ptakami jest dobrze znany późnojurajski Archaeopteryx.
Przodkowie ptasiego świata
Archaeopteryx według paleontologów nie jest w rzeczywistości uznawany za bezpośredniego przodka ptaków. Żył on 150 mln lat temu i miał cechy gadów, ale także ptaków. Na przykład posiadał zęby, długi jaszczuropodobny ogon, palce z pazurami, ale również skrzydła z lotkami takimi samymi, jak posiadają współczesne ptaki. Prawdopodobnie był on spokrewniony z prawdziwym przodkami ptaków.
W starszej epoce kredy, około 120 mln lat temu żył wymarły już ptak „Konfucjusza” Był on jednym a najstarszych ptaków, który pośredniczył w ewolucji od dinozaurów do ptaków. Szczątki tego ptaka znalezione zostały w Chinach. Jego szczęki nie miały już zębów, ale posiadał dwa długie pióra.
Długość jego ciała sięgała 30 cm.
Największym kopalnym ptakiem nielotem i wymarłym już gatunkiem był Dromornis Stirtoni, którego wysokość sięgała 3 metrów. Zamieszkiwał tereny dzisiejszej Australii. Żył on od 15 milionów lat do niespełna 30000 lat temu. Gatunkiem również nielotnym z podgromady ptaków nowoczesnych był Moa, zamieszkujący Nową Zelandię aż po XV wiek.
W Nowej Zelandii żył także wymarły gatunek ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych. Był to Orzeł Haasta, uznany za najcięższego orła na kuli ziemskiej.
Długość jego ciała wynosiła 130 cm, a rozpiętość skrzydeł sięgała nawet 260 cm. Samica ważyła około 10 kg, natomiast waga samca wynosiła około 13 kg. Podobno gatunek ten wyginął w 1400 roku.
Najstarsza klasyfikacja ptaków to ludowe systemy nazewnictwa stosowane przez niespecjalistów. W taksonomiach ludowych mogą być wykluczone ptaki gospodarskie czy kazuary ze względu na ich znaczne rozmiary i braku zdolności lotu. Natomiast mogą być włączone do grupy ptaków nietoperze, które są ssakami, ale posiadają skrzydła.
Ptaki nowoczesne
Współcześnie sklasyfikowano 40 rzędów ptaków wywodzących się z podgromady ptaków nowoczesnych. W 2008 roku opublikowano największe dotychczas badania nad genetyką ptaków. Naukowcy nie są zgodni, co do dokładnej relacji pomiędzy rzędami ptaków.
Dowody z anatomii ptaków współczesnych, ich DNA i skamieniałości obaliły kilka przypuszczalnych wniosków na temat ptasiego świata.
Najliczniejszy rząd paków z podgromady ptaków nowoczesnych to wróblowe, którego nazwa wywodzi się od wróbla zwyczajnego. Obejmują one ponad połowę wszystkich występujących obecnie gatunków ptaków. Rząd ten liczy około 5400 gatunków.
Jeden gatunek wymarły i jeden współcześnie żyjący to kiwi, który jest przykładem podgromady ptaków nowoczesnych. Przedstawicielami grupy są nielotne gatunki lądowe, a ich ojczyzną jest wyłącznie Nowa Zelandia. Przedstawicielem rodziny jest kiwi brunatny, żyjący w parach. Wyróżniono dwa podgatunki, prowadzące nocny tryb życia.
Papugowe to także rząd z podgromady ptaków nowoczesnych, które najstarsze skamieniałości pochodzą sprzed 55 milionów lat. Rodzina ta liczy 356 gatunków, w Polsce nie żyje wolno ani jeden przedstawiciel. Rząd ten najliczniejszy jest w Ameryce Południowej i Australii.
Na uwagę zasługują również nielotne ptaki lądowe jakimi są strusie, rząd z podgromady ptaków nowoczesnych, które zamieszkują sawanny i półpustynie Afryki, a także Syrię i Półwysep Arabski.
Strusie są największymi ptakami, które żyją w dzisiejszych czasach.
Współczesne gatunki można poznać na ceramice, skalnych malowidłach czy freskach ze starożytnego Egiptu. Dzisiejsze ptaki podbiły wszystkie ekosystemy Ziemi, a ptasi śpiew towarzysz ludziom od zawsze. Człowiek często zajmuje się hodowlą ptaków, chociaż nie wszystkie ich gatunki nadają się do warunków domowych.
Historia ptaków wzbudza duże zainteresowania archeologów i biologów, a ich pochodzenie nadal jest wielką tajemnicą. Do dnia dzisiejszego nie zostały jeszcze odkryte wszystkie gatunki ptaków zwłaszcza w krainie neotropikalnej w dorzeczu Amazonki i orientalnej w rejonie wiecznie zielonych lasów deszczowych.
Ptaki, jako zwierzęta społeczne niejednokrotnie występują w dużych koloniach. Tworzą również pary monogamiczne, nierzadko na całe życie. Należą do najbardziej zagrożonej działalnością człowieka gromady, wśród której dużo gatunkom grozi wymarcie.
