Największy na świecie chomik jest jedynym przedstawicielem rodzaju Cricetus. Jest to chomik europejski, który należy do rzędu gryzoni, podrzędu myszokształtnych. Pochodzi z rodziny chomikowatych i podrodziny chomików czyli Cricetinae. Chomik europejski nie tylko zadziwia swoim uroczym wyglądem, ale także zachowaniem.
Największy na świecie chomik jest jednym z najbardziej ubarwionych ssaków Europy. Chomik europejski to Cricetus cricetus, którego po raz pierwszy opisał szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w roku 1758, w 10. edycji swojego słynnego dzieła „Systema Naturae”. Chomik europejski jest gatunkiem synatropijnym, który przystosował się do bytowania w środowisku silnie przekształconym przez człowieka.
Pochodzenie
Największy na świecie chomik przez wieki adaptował się do różnych środowisk, rozprzestrzeniając się na szerokich obszarach Eurazji. Dokładne początki wędrówki tego gryzonia są trudne do ustalenia. Jednak uważa się, że pierwotnym środowiskiem chomika europejskiego były stepy.
To właśnie w tych otwartych przestrzeniach z obfitością roślinności znalazł on optymalne warunki do życia. Jego zdolność do kopania złożonych nor i gromadzenia zapasów żywności okazały się kluczowe dla przetrwania w tym surowym środowisku. Preferuje on tereny o charakterze stepowym, łąki, obszary rolnicze i ogrody.
Z czasem chomiki zaczęły budować swoje nory na polach uprawnych, w ogrodach, a nawet w zabudowaniach gospodarczych. Współcześnie chomik europejski występuje w szerokim pasie od Chin po Europę Zachodnią. W Europie jego zasięg obejmuje wiele krajów, w tym Polskę, gdzie jest najbardziej liczny na rozległych obszarach rolniczych z żyznymi glebami.
Wygląd i anatomia
Największy na świecie chomik ma dość imponujące rozmiary. Ciało jego osiąga długość w granicach 20-34 cm, a ogon mierzy dodatkowo 3-4 cm. Natomiast waga chomika europejskiego mieści się w przedziale 40-70 dag. Samce są trochę większe od samic i ich masa ciała może nawet osiągnąć 1 kg.
Charakteryzuje się krępą budową ciała oraz krótkimi kończynami i krótkim ogonem. Posiada duże torby policzkowe, które są przerośniętymi, nieunerwionymi fałdami błony śluzowej, zdolnymi do znacznego rozszerzania. Chomik wykorzystuje je do przenoszenia i chowania pokarmu oraz odstraszania przeciwnika, po nadęciu ich powietrzem.
Największy na świecie chomik posiada małe stojące uszy. W skład uzębienia wchodzi 16 zębów, w tym 4 siekacze, które nieustannie rosną i 12 trzonowców. Krótka i gęsta sierść chomika ma kolor brązowy, a okolice pyszczka, nos i stopy są białe. Natomiast na policzkach, za uszami i na bokach widoczne są wyraziste, żółtawe plamy.
Brzuch chomika europejskiego jest czarny, co jest cechą unikatową wśród ssaków, które najczęściej mają brzuch jaśniejsze od grzbietu. W zależności od środowiska, w którym przebywają mogą posiadać różne umaszczenie. Najbardziej znana oprócz odmiany brązowej jest albinotyczna, melanistyczna, żółtawa i jasnobrązowa.
Chomik posiada po 5 palców w przednich i tylnych łapach oraz dwukomorowy żołądek. Pierwsza komora to część wpustowa czyli przedżołądek, w którym następuje wstępne trawienie, a druga to część odźwiernikowa – żołądek gruczołowy, gdzie następuje ostateczne trawienie pokarmu.
Styl życia
Największy na świecie chomik prowadzi nocny tryb życia. W ciągu dnia przeważnie śpi w swojej norze, a nocą wyrusza na eksplorację otoczenia i w poszukiwaniu pożywienia. Nory tych zwierząt są bardzo rozbudowane i mogą być wyposażone w wiele korytarzy oraz komór, w których chomik gromadzi zapasy pożywienia na zimę.
Podstawowe komnaty w norze chomika:
- Komora lęgowa. To najbardziej intymna część nory, w której samica rodzi i wychowuje młode. Jest ona zwykle wyścielona miękkimi materiałami, takimi jak trawa, puch czy sierść, aby zapewnić młodym ciepło i bezpieczeństwo.
- Komory mieszkalne. Te komnaty wyścielone są trawami i miękkimi roślinami.
- Spiżarnia. W tej komorze chomik gromadzi zapasy pożywienia na zimę. Wypełnia ją różnymi nasionami, zbożem, korzonkami i innymi smakołykami. Nora może mieć kilka spiżarni.
- Toaleta. Chomiki dbają o czystość w swojej norze. Wyznaczają określone miejsca, które służą im jako latryny. Dzięki temu unikają zanieczyszczenia miejsc odpoczynku i wychowywania młodych. Nora może mieć kilka toalet.
- Korytarze. System korytarzy łączy ze sobą wszystkie komory w norze. Służą do poruszania się chomika, a także do wentylacji nory. System zimowy korytarzy samca może mieć długość około 4,5 metra, a samicy wynosi zwykle do 3 metrów. Korytarze mogą być ukośne i pionowe.
Wielkość i układ nory mogą się różnić w zależności od pory roku, wieku chomika oraz dostępności materiałów budowlanych. Na przykład, wiosną i latem nory są zwykle płytsze, a jesienią, kiedy chomik przygotowuje się do zimowego snu, stają się głębsze i bardziej rozbudowane. Samce budują rozległe korytarze, a samice trochę skromniejsze.
Głębokie nory zapewniają stabilną temperaturę, chroniąc chomika przed ekstremalnymi warunkami pogodowymi, ponieważ zimą chomiki zapadają w sen zimowy, a ich nory służą im jako bezpieczne schronienie. Poza tym skomplikowany układ korytarzy utrudnia drapieżnikom dotarcie do komory lęgowej lub spiżarni.
Gromadzenie zapasów i budowanie nor zapewniają mu przetrwanie w trudnych warunkach. Zdolne są zgromadzić nawet kilka kilogramów jedzenia. Chociaż przystosowane są do życia w ciemności, chomiki europejskie można też spotkać w ciągu dnia. Zwierzęta te prowadzą bardzo aktywny tryb życia w swoim tajemniczym świecie.
W okresie zimowym chomiki zapadają w stan odrętwienia, zwany hibernacją. Podczas hibernacji ich temperatura ciała obniża się, a tempo przemiany materii znacznie zwalnia. Hibernacja chomików jest przerywana, co oznacza, że gryzonie budzą się co jakiś czas, aby zjeść część swoich zapasów.
Są to bardzo czyste stworzenia. Regularnie oczyszczają swoje futerko, kąpią się w piasku i utrzymują czystość w swoich norach. Potrafią dostosować się do życia w różnych środowiskach. Mają bardzo wysoki próg bólu, co pozwala im przetrwać wiele niebezpiecznych sytuacji i ekstremalnych warunków pogodowych.
Samce w okresie rozrodczym samic wykazują zachowanie antagonistyczne względem swojego rywala. Początkowo osobnik męski odstrasza przeciwnika, stojąc na tylnych łapkach, wypinając do przodu brzuch i nadymając powietrzem worki policzkowe. Później dochodzi do walk o względy wybranki, przy użyciu ostrych siekaczy.
Samice względem siebie nie wykazują agresywnych zachowań. Chomik europejski to bardzo bystre zwierzątko, które w razie niebezpieczeństwa może zakryć wejście do nory świeżą glebą. Na zimę otwór do nory jest dokładnie zasłonięty przed zimnem i zwierzętami drapieżnymi. Nie jest zwierzęciem chorowitym, ale może być atakowany przez pasożyty zewnętrze i wewnętrzne.
Dźwięki wydawane przez chomika
Chomiki europejskie, choć są zwierzętami raczej cichymi, wydają z siebie różnorodne dźwięki, które służą im do komunikacji. Mogą też sygnalizować zbliżające się niebezpieczeństwo, okazywać zainteresowanie partnerem czy swoje niezadowolenie. Niestety, ze względu na ich nocny tryb życia i skryty charakter, nie wszystkie odgłosy zostały jeszcze dokładnie zbadane i zarejestrowane.
Najczęściej wymieniane dźwięki wydawane przez chomiki europejskiego to:
- Skrzeczenie. To prawdopodobnie najbardziej charakterystyczny dźwięk wydawany przez chomiki, zwłaszcza podczas walk między samcami.
- Chrząkanie. Podczas jedzenia lub kopania w ziemi chomiki często wydają delikatne chrząkające dźwięki.
- Szczekanie. Niektóre źródła podają, że zaniepokojony chomik może wydawać odgłosy podobne do cichego szczekania.
- Piszczenie. Młode chomiki wydają wysokie piski, aby zwrócić uwagę matki.
Każdy chomik ma nieco inny głos i może wydawać różne dźwięki. Odgłosy wydawane przez chomika zależą od sytuacji. Na przykład, dźwięk wydawany podczas walki będzie inny niż dźwięk towarzyszący jedzeniu. Głośne odgłosy mogą służyć do odstraszania potencjalnych drapieżników. Ich dźwięki są zazwyczaj ciche i trudne do usłyszenia dla ludzkiego ucha.
Catering chomika europejskiego
Największy na świecie chomik to stworzenie wszystkożerne, chociaż jego dieta składa się głównie z produktów roślinnych. Catering tego gryzonia jest dość zróżnicowany i zmienia się w zależności od pory roku oraz dostępności pokarmu. Dieta chomika europejskiego jest ściśle związana ze środowiskiem, w którym żyje.
Podstawowe składniki diety największego na świecie chomika:
- Zielone części roślin. Wiosną i latem chomik europejski chętnie zjada liście, pędy i kwiaty różnych roślin, takich jak lucerna, wyka koniczyna czy zielone części rzepaku.
- Nasiona dzikich roślin. Szczególnie chętnie spożywa nasiona roślin takich jak: słonecznik, rzepak, konopie czy mak.
- Ziarna zbóż. Stanowią bardzo ważny składnik w diecie chomika europejskiego, który chętnie zjada pszenicę, jęczmień, owies, żyto, i kukurydzę.
- Korzonki i bulwy. Jesienią, przygotowując się do zimy, chomik gromadzi zapasy, takie jak drobne korzenie i bulwy roślin.
- Owady i drobne bezkręgowce. Chomiki uzupełniają swoją dietę białkiem zwierzęcym, zjadając owady, dżdżownice i ślimaki.
- Małe kręgowce. W wyjątkowych sytuacjach, zwłaszcza jesienią, może zjadać małe kręgowce, takie jak pisklęta.
Największy na świecie chomik znany jest ze swojej przebiegłości związanej z gromadzenia zapasów. W swoich torbach policzkowych przenosi duże ilości pokarmu do wykopanych nor, gdzie znajdują się spiżarnie. Dzięki temu ma zapewnione pożywienie na okres zimowy, kiedy dostępność pokarmu jest znacznie ograniczona.
Niektóre chomiki potrafią zgromadzić około 30 kg pożywienia. Nie brakuje również w tej dziedzinie rekordzistów. Odkryto, że jeden osobnik, zgromadził na zimę nawet 65 kg kukurydzy, ziemniaków i łubinu. Do przeżycia trudnych warunków zimowych, jednemu chomikowi europejskiemu wystarczy około 1,5 kg pokarmu.
Rozmnażanie
Największy na świecie chomik to gatunek wyjątkowy, którego rozmnażanie jest jednym z najbardziej fascynujących aspektów jego biologii. Chociaż jest to zwierzę chronione i nie nadające się do domowej hodowli, warto poznać szczegóły jego cyklu życiowego. Rozmnażanie chomików europejskich jest ściśle związane z porą roku.
Okres godowy przypada zazwyczaj na wiosnę i lato, tuż po ich wybudzeniu ze snu zimowego. Samice wchodzą w ruję, a samce aktywnie poszukują partnerek. Po kopulacji samiec opuszcza terytorium samicy i nie bierze udziału w wychowaniu młodych. Samce nie są związane uczuciowo ze swoimi partnerkami.
Ciąża u pierworódki trwa 20 dni, a kolejne do 4 tygodni. Po tym czasie na świat przychodzi 3-12 noworodków, które są ślepe, głuche i nagie, a ich masa ciała wynosi w granicach 3-5 g. Po około 4 dniach widoczna jest sierść, a po około 12 dniach młode zaczynają widzieć i słyszeć. Potomstwo chomika europejskiego szybko się rozwija i usamodzielnia.
W wieku około 3 tygodni przestają być karmione mlekiem matki, a około jednego miesiąca od urodzenia opuszczają gniazdo. Już po 2 miesiącach osobniki męskie osiągają dojrzałość płciową, a osobniki żeńskie w 3 miesiącu od urodzenia. Samica w ciągu jednego sezonu może wydać na świat 2-3 mioty, a nawet więcej.
Na wolności zwierzęta te dożywają do 4. roku życia, ale tylko zaledwie 12% z ich populacji. Pozostały procent tych gryzoni wcześniej kończy życie na ziemi. Przyczyną tak dużej śmiertelności chomików europejskich są przede wszystkim zwierzęta drapieżne i działalność człowieka, który niszczy ich naturalne siedliska.
Największy na świecie chomik to gatunek z długą i ciekawą historią. Jego zdolność do adaptacji i eksploracji nowych środowisk pozwala mu przetrwać i rozprzestrzeniać się na ogromnych terenach. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznała ten gatunek za krytycznie zagrożony wyginięciem.
