Zimowe śpiochy

Zimowe śpiochy to zwierzęta, które podczas zimy czy mrozów hibernują. Zapadanie w sen zimowy polega na znacznym spowolnieniu procesów życiowych i obniżeniu temperatury ciała. Zimowych śpiochów w przyrodzie nie brakuje.

Zimowe śpiochy to stworzenia, które zapadają w sen w czasie niesprzyjających warunków atmosferycznych. Jest to spowodowane zbyt niską temperaturą. Polega to na wyłączeniu termoregulacji. Zwiększa się wówczas tolerancja organizmu z powodu nieodpowiednich warunków środowiskowych dla określonego gatunku.

Stan hibernacji

Zimowe śpiochy przechodzą w stan hibernacji z powodu obniżenia temperatury otoczenia. Długość tego proces nie jest jednakowa dla wszystkich gatunków, które hibernują podczas zimy.

Cechami charakterystycznymi dla snu zimowego są:

spowolnione tempo oddychania,
spadek zużycia tlenu,
spadek aktywności mózgu,
znaczne obniżenie temperatury ciała, zbliżone do temperatury otoczenia, wynoszące do 5^oC powyżej zera,
zwężenie naczyń krwionośnych,
spowolnione bicia serca, nawet do kilku uderzeń na minutę,
znaczny spadek metabolizmu.

Hibernacja to czas przetrwania zwierzęcia na okres zimy czy mrozu. W tym czasie zimowe śpiochy nie pobierają pokarmu. Niektóre z nich w czasie zimy budzą się kilka razy, a inne gatunki przesypiają cały okres niesprzyjających im warunków środowiskowych.

Wybrane gatunki zimowych śpiochów

Zimowe śpiochy to zwierzęta, które do hibernacji przygotowują się podczas lata czy wczesnej jesieni. Zapas tłuszczu powinien wystarczyć im na przetrwanie trudnego dla nich okresu. Stworzenia powracają do aktywności, gdy wzrośnie temperatura otoczenia.

Do wybranych gatunków zimowych śpiochów należą:

niedźwiedź brunatny,
borsuk,
suseł,
nietoperz,
jeż,
popielica.

Niedźwiedź brunatny

Niedźwiedź brunatny to rząd drapieżnych, rodzina niedźwiedziowatych i rodzaj niedźwiedź. Hibernuje, ale kilka razy budzi się podczas zimy. Nie popada on w całkowite odrętwienie. Zamieszkuje Azję, Europę Północną i Amerykę Północną. Odżywia się najczęściej łososiami, innymi rybami i miodem. Poza tym ich pokarmem są ssaki, gryzonie, ptaki i ich jaja, a także grzyby, owoce i nasiona.

Zimową porą najczęściej schronienie znajduje w pieczarach. Przygotowuje sobie specjalne miejsce, które nazywa się gawrą. Zimuje od końca listopada do końca lutego. Najczęściej jest synglem, tylko w okresie godowym żyje w parach. Jest łatwy do oswojenia, ale nadal groźny i niebezpieczny dla człowieka. Na wolności dożywa 40 lat. Gatunek ten nie jest zagrożony wyginięciem, ale w Polsce jest pod ochroną.

Borsuk

Borsuk należy do rzędu drapieżnych i rodziny łasicowatych. W Europie Zachodniej zakłada on nory nawet pod garażami. W Polsce zamieszkuje tereny Pojezierza Mazurskiego. Jego pożywieniem są: zboża, owoce, ślimaki, dżdżownice, gryzonie i ptaki wraz z jajami. Zasypia w swojej kryjówce, gdy na dworze panuje mróz. Podczas zimy budzi się i wychodzi z nory na polowanie. Jesienią przygotowuje się do snu zimowego, który z przerwami trwa do marca.

Suseł

Suseł to rząd gryzoni z rodziny wiewiórkowatych i z plemienia świstaków. Należy on do podrodziny afrowiewiórek. Hibernuje w norach od października do marca. Każdy z tych zwierząt podczas snu zimowego zajmuje oddzielną norę. Organizm susłów wykorzystuje nagromadzony tłuszcz latem i jesienią. Podczas hibernacji temperatura ich ciała spada do około 1,9^oC, a serce zaczyna znacznie wolniej pracować. Susły podczas zimowego snu przebudzają się kilka razy, ale na krótko.

Nietoperz

Nietoperz to gromada ssaki i podgromada żyworodne. Należą do infragromady łożyskowców. Nietoperze potrafią pływać i wszystkie latają, jedne gorzej, a drugie lepiej. Przede wszystkim większość gatunków żywi się owadami i prowadzi życie w koloniach. Śpią przytulając się do siebie ciałami. Zapadają w sen zimowy, a ich noclegownią są przeważnie jaskinie, sztolnie czy piwnice. Po zapadnięciu w stan hibernacji ich temperatura ciała ulega obniżeniu o 30^oC. Czynności życiowe ulegają spowolnieniu. Podczas snu zimowego wykorzystują podskórne zapasy nagromadzonego tłuszczu. Energię nagromadzają dzięki intensywnemu żerowaniu wczesną jesienią. Podczas snu zimowego budzą się kilka razy aby załatwić potrzeby fizjologiczne czy napić się wody. Jeżeli w czasie trwającej zimy skończy się zapas tłuszczu nie są w stanie przeżyć.

Jeż

Jeż to rząd owadożernych i rodzina jeżowatych. Należy on do najstarszej grupy żyjących współcześnie prymitywnych ssaków wraz z kretem i ryjówką. Na przykład bytują w lasach liściastych, zagajnikach i parkach. Preferują również ogrody z krzewami i drzewami. W zimowy sen najczęściej zapadają w październiku.

Zwierzęta te hibernują w wyściełanych norach pod stertą liści czy pod konarami drzew. Zapadają w sen zimowy po spełnieniu określonych warunków. Musi ulec zmianie temperatura otoczenia. Poza tym w organizmie jeża muszą nastąpić zmiany hormonalne i odkładanie się tłuszczu. Spalanie jego pokrywa zapotrzebowanie na energię.

W tym czasie waga dla młodych jeży może wynosić w granicach 500-600g. W okolicy łopatek jeża znajduje się tzw. „tłuszcz brunatny”, który określony jest jako „narząd snu zimowego”. Podczas hibernacji wszystkie procesy przemiany materii są znacznie ograniczone. Oddech i tętno są wolniejsze.

Temperatura ciała jeża zależna jest od temperatury otoczenia i może spaść do 1^oC. Dlatego podczas trwającego aż pięć miesięcy snu zimowego, stworzenie traci trzecią część masy ciała. W czasie hibernacji serce bije zaledwie 20 razy na minutę i krew wolniej krąży. Jeż budzi się najczęściej w kwietniu. Jeżeli po przebudzeniu brakuje pożywienia jego szanse na przeżycie jest znikome.

Popielica

De Verpacker – own work by Verpacker, Dominio público, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2652224

Popielica to rząd gryzoni i rodzina popielicowatych. Jedynym przedstawicielem tego ssaka jest popielica szara. Przede wszystkim zwierzęta te aktywne są nocą, a w dzień śpią w kryjówkach. Poruszają się po gałęziach drzew. W ich konarach są bardzo szybkie i zwinne. Podstawowym ich pokarmem są owoce i nasiona.

Spożywają również owady, larwy, ślimaki, pisklęta i ptasie jaja. Późnym latem bądź wczesną jesienią gromadzą w kryjówce zapasy na zimę. Nory wykopują na głębokość 40 cm. W sen zimowy zapadają przeważnie pojedynczo lub samica z potomstwem. Zwijają się wówczas w kłębek i przykrywają ogonami.

Życie ich podczas hibernacji przebiega w zwolnionym tempie. Temperatura ciała obniża się do kilku stopni powyżej zera. Serce ma kilka uderzeń na minutę. Dlatego popielica szara przesypia cały okres zimowy bez przebudzania się, od października do czerwca. Przede wszystkim zwierzęta te zamieszkują lasy liściaste i mieszane. Na przykład w Polsce objęte są ochroną gatunkową. Długość ich życia wynosi około 9 lat.

Podsumowując zimowe śpiochy to rozmaite gatunki zwierząt, których organizm przystosowany jest do hibernacji. Muszą być odpowiednio przygotowane, aby przeżyć okres zimowego snu. Na przykład dla zimowych śpiochów temperatura progowa nie jest taka sama. Jest ona uzależniona od gatunku. Dodatkowo podczas hibernacji wszystkie procesy życiowe zwierząt są znacznie ograniczone. Natomiast wczesną wiosną zaczynają być aktywne.