Zaburzenia hormonalne u psa

Zaburzenia hormonalne u psa mogą zostać wywołane błahymi, jak również poważnymi przyczynami. Trzeba bacznie obserwować wygląd i zachowanie zwierzęcia. W przypadku powtarzających się dolegliwości należy zabrać czworonoga do lecznicy dla zwierząt. Wcześnie zdiagnozowana choroba przynosi dobre efekty.

Zaburzenia hormonalne u psa mogą przebiegać łagodnie, przewlekle  albo być tragiczne w skutkach. Gruczoły dokrewne pełnią bardzo ważną rolę w świecie zwierząt i ludzi. Przyczyn schorzeń może być wiele. Najczęściej to przypadłości wrodzone bądź nabyte. Jakość życia psa wpływa na długość jego życia i funkcjonowanie wszystkich narządów.

Klasyczne gruczoły dokrewne

Zaburzenia hormonalne u psa wpływają niekorzystnie na jego stan zdrowia psychicznego i fizycznego. Gruczoły dokrewne mają za zadanie wytwarzać swoiste wydzieliny, które  zwane są hormonami. Wydzieliny tego rodzaju o równym charakterze biochemicznym, wpływają na procesy życiowe komórek, tkanek i narządów.

Wydzielanie hormonów odbywa się do krwi albo chłonki, a także do płynów tkankowych czyli do środowiska wewnętrznego organizmu. Te z kolei przemieszczają hormony do tkanek docelowych, które współdziałają z układem nerwowym. Wspólną cechą morfologiczną wszystkich gruczołów dokrewnych jest brak przewodów wyprowadzających.

Do klasycznych gruczołów dokrewnych należą:

• tarczyca – gruczoł tarczowy,
• szyszynka,
• przytarczyce – gruczoły przytarczycowe,
• przysadka,
• nadnercze – gruczoł nadnerczowy.

Tarczyca

Tarczyca – gruczoł tarczowy to jeden z największych gruczołów dokrewnych, w którym wyróżnia się dwa płaty: lewy i prawy oraz łączącą je cieśń. W gruczole tym zachodzi synteza i wydzielenie jodotyronin–tyroksyny, trójjodotyroniny i kalcytoniny zwanej też tyreokalcytoniną. Do prawidłowego rozwoju organizmu niezbędne są jodotyroniny.

Natomiast kalcytonina to jeden z hormonów, który reguluje gospodarkę wapniowo-fosforową. Miąższ gruczołu posiada ceglastoczerwone zabarwienie i cechuje go ziarnista tekstura. Zewnętrzna powierzchnia tarczycy jest u psów gładka. Rozmiar tarczycy zależy od dostępności jodu zawartego w diecie.

Powiększenie gruczołu tarczycy i rozwinięcie wola następuje w wyniku niedoboru jodu. U psów względna masa tarczycy może różnić się pomiędzy osobnikami. Niekiedy wartość ta różni się sześciokrotnie. Przeciętne wymiary tarczycy u psów średnich ras wynoszą 6×1,5×0,5 cm.

Szyszynka

Szyszynka to nieduży gruczoł dokrewny o kształcie gruszkowatym, który związany jest z nadwzgórzem międzymózgowia. Przykryty jest półkulami mózgu. Szyszynka odpowiada za biologiczne rytmy dobowe i sezonowe. Wytwarza także melatoninę, która wpływa na czynność hormonalną podwzgórza oraz działa hamująco na rozwój płciowy osobnika. Melatonina jest wydzielana w nocy, jako hormon snu i oddziałuje na wiele obszarów mózgowia, włączając w to jądro nadskrzyżowaniowe i przysadkę.

Przytarczyce

Przytarczyce – gruczoły przytarczycowe produkują parathormon, który odgrywa główną rolę w różnych etapach metabolizmu wapnia w surowicy krwi. Gruczoły te są w formie niewielkich nabłonkowych tworów. Otoczone przez miąższ tarczycy u psa i niejednokrotnie podczas rutynowej preparacji pozostają niezauważone. Po każdej stronie tarczycy leżą gruczoły przytarczycowe jako gruczoł przytarczycowy zewnętrzny. Natomiast w samym miąższu tarczycy leży gruczoł przytarczycowy wewnętrzny.

Przysadka

Przysadka jest jednym z najmniejszych gruczołów dokrewnych. Położona jest w sąsiedztwie mózgowia i ma kształt owalny. Gruczoł ten podzielony jest na dwie zasadnicze części, które różnią się budową, funkcją i pochodzeniem. Jest to przysadka gruczołowa i przysadka nerwowa. Przysadka wydziela bardzo liczne hormony, które mają wpływ na wiele ważnych funkcji życiowych organizmu. Przykładem takim jest hormon wzrostu. Narząd ten posiada oddzielne unaczynienie.

Nadnercze

Nadnercze – gruczoł nadnerczowy jest parzystym gruczołem dokrewnym, który położony jest w jamie brzusznej. Długość nadnerczy u psa wynosi 2-3 cm i 1 cm szerokości. W każdym z tych gruczołów wyróżnia się korę i rdzeń. Kora wytwarza hormony, które należą do sterydów, nazywane są też kortykoidami.

Natomiast rdzeń nadnerczy wytwarza adrenalinę i noradrenalinę. Nadnercza przyjmują kształt wydłużony i podlegają modelowaniu poprzez  przylegające do nich naczynia krwionośne. Są one większe u młodych osobników niż u dojrzałych psów. Nadnercza u psich czworonogów są dłuższe niż u kotów.

Zaburzenia hormonalne występujące u psa

Zaburzenia hormonalne u psa dotyczą wszystkich ras w mniejszym lub większym stopniu. Mogą częściej atakować psich seniorów lub samców  czy suki, co uzależnione jest od choroby i jej przyczyny. Trzeba dbać o zdrowie czworonożnego towarzysza. Nie wolno jednak leczyć zwierzęcia samodzielnie ani podawać mu lekarstw przeznaczonych dla człowieka.

Zaburzenia hormonalne występujące u psa:

• Niedoczynność tarczycy w wyniku braku hormonów tarczycy.
• Nadczynność tarczycy w wyniku nadmiernego stężenia hormonów tarczycy we krwi, która jest rzadką chorobą u psów.
• Choroba Addisona czyli niedoczynność kory nadnerczy.
• Choroba lub zespół Cushinga.
• Cukrzyca to choroba w wyniku której glukoza nie jest transportowana  z krwi do komórek. Ilość glukozy we krwi jest bardzo duża i dlatego przedostaje się ona do moczu. Może dotyczyć psa i kota. Objawami są: wzmożone pragnienie i apetyt, utrata wagi, częste oddawanie moczu.

Niedoczynność tarczycy wynika z niedostatecznego wytwarzania i uwalniania tyroksyny (T₄) oraz trójjodotyroniny (T₃) przez tarczycę. Następuje uogólnione zwolnienie tempa metabolizmu komórkowego. Nabyta niedoczynność u psów może być pierwotna, wtórna albo trzeciorzędowa.

Pierwotna związana jest z defektem tarczycy i dotyczy najczęściej dwóch spotykanych schorzeń. Jest to limfocytarne zapalenie tarczycy i idiopatyczny zanik tarczycy, które prowadzi do zniszczenia tarczycy i zastąpienia jej tkanką tłuszczową. Brak jest podstaw dziedziczenia pierwotnej niedoczynności tarczycy u psów.

Występuje częściej u psów, a u kotów sporadycznie. Wrodzona niedoczynność tarczycy występuje rzadko zarówno u psów, jak i u kotów. Jest ona też elementem uogólnionej niedoczynności przysadki. Wtórna nabyta niedoczynność tarczycy nie występuje często. Uszkodzenie zlokalizowane jest w przysadce.

Zaburzona jest produkcja i wydzielanie TSH (tyreotropina) czyli hormonu stymulującego tarczycę. Wtórna niedoczynność tarczycy może być spowodowana przez: guzy przysadki, wrodzone deformacje, infekcje bądź zahamowanie TSH. Natomiast trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy dotyczy podwzgórza. Następuje zmniejszenie produkcji tyreotropiny.

Chorobą objęta jest skóra, układ nerwowo-mięśniowy, przewód pokarmowy, oczy, układ sercowo-naczyniowy, układ nerwowy i rozrodczy. Brak jest predyspozycji płciowej do niedoczynności tarczycy. Częściej chorują psy w średnim wieku, 7-letnie i dużych ras, takich jak dobermany, dogi niemieckie, golden retriervery i setery irlandzkie.

W przypadku niedoczynności tarczycy z mniejszych ras predysponowane są: pudle, cocker spaniele, sznaucery miniaturowe, jamniki. W wyniku błędnego funkcjonowania wielu układów objawy są różnorodne, co należy wziąć pod uwagę.

Najczęstsze objawy chorobowe:

• ospałość,
• osłabienie,
• otępienie,
• zwiększenie masy ciała,
• zmniejszenie aktywności fizycznej,
• wyłysienie lub utrata włosa w 40-50%,
• ropne zapalenie skóry,
• łamliwa i słucha sierść w 10% przypadków,
• niepłodność u samców, zanik jąder i słaba ruchliwość plemników.

Rzadko występuje paraliż twarzy i zapalenie spojówek. W przypadku wrodzonej niedoczynności tarczycy występują takie objawy jak: kretynizm, otępienie, brak aktywności, wyłysienie, karłowatość, a u kotów zatwardzenie. Badanie obrazowe USG może być pomocne jako dodatkowe narzędzie w rozpoznaniu niedoczynności tarczycy u psów.

Leczenie ambulatoryjne daje dobre efekty. Psi pacjenci dobrze reagują na doustną suplementację hormonów tarczycy. Dawka hormonów musi być dostosowana indywidualnie do każdego chorego zwierzęcia, ze względu na różnice w metabolizmie hormonów oraz we wchłanianiu z przewodu pokarmowego. Leczenie trwa do końca życia zwierzęcia.

Po rozpoczęciu leczenia większość zmian klinicznych i laboratoryjnych wyrównuje się po kliku tygodniach do kilku miesięcy. Suplementacja syntetycznymi hormonami tarczycy z łatwością leczy niedoczynność. Rokowania u psów leczonych z powodu nabytej pierwotnej niedoczynności tarczycy są bardzo dobre, a czas ich życia nie ulega skróceniu.

Anemia i cholesterolemia ustępuje w pierwszych tygodniach terapii. Czujność i aktywność zwierzęcia zwiększa się zwykle w ciągu 1 tygodnia od rozpoczęcia leczenia. Natomiast zmiany skórne ustępują powoli w ciągu 3 miesięcy. W przypadku psich pacjentów z nabytą ośrodkową niedoczynnością tarczycy leczenie może nie dawać efektów.

Jest to spowodowane istnieniem guza albo procesu powodującego zniszczenie przysadki lub podwzgórza. U niedużej liczby zwierząt stwierdzono, że pierwotna niedoczynność tarczycy może występować jednocześnie z pierwotną niedoczynnością kory nadnerczy i/lub z cukrzycą insulinozależną. 

Choroba Addisona czyli niedoczynność kory nadnerczy (NKN). Jest to zaburzenie endokrynologiczne wynikające z niedostatecznego wytwarzania glikokortykosteroidów i/albo mineralokortykoidów. Glikokortykosteroidy regulują przeminę białek, tłuszczów i węglowodanów i wiele procesów metabolicznych.

Pierwotna NKN występuje w wyniku zniszczenia kory nadnerczy, która zwykle objawia się niedoborem gluko- i mineralokortykoidów, wynikające z idiopatycznej pierwotnej NKN. Wtórna jest spowodowana przez niedobór hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) przechodzącego z przysadki.

Powoduje on nieadekwatną produkcję glukokortykoidów przez korę nadnerczy. Procesem chorobowym może być objęte wiele organów: układ pokarmowy, sercowo-naczyniowy, mięśniowo-szkieletowy, moczowy i skóra. Istnieje uwarunkowanie genetyczne u takich ras jak: pudel, bearded collie i leonberger.

Nie jest to zbyt częsta choroba  psów i bardzo rzadka u kotów. Większość to psy młode lub w średnim wieku. W przypadku tej choroby predysponowanymi rasami są: dog niemiecki, rottweiler, pudel, bearded collie, leonberger, white terrier, terier pszeniczny czyli Irish soft coated wheaten terrier, pies dowodny, West Highland.  Większe ryzyko zachorowania występuje u suk.

Objawy chorobowe:

• osłabienie,
• brak apetytu,
• wymioty,
• zmniejszenie masy ciała,
• biegunka.

Mogą wystąpić jeszcze inne objawy chorobowe, takie jak: smolisty stolec, drżenie mięśni, odwodnienie organizmu, zapaść, hipotermia, bolesność jamy brzusznej i wypadanie włosów u psów. Może występować zwiększenie i zmniejszenie nasilenia objawów chorobowych. Zauważalna jest pozytywną reakcję, jeżeli pacjent jest wcześniej leczony.

Ostry przełom nadnerczy jest stanem zagrożenia życia i wymaga natychmiastowego leczenia i całodobowej obserwacji. Leczenie przewlekłej niedoczynności nadnerczy zależy od stopnia natężenia objawów klinicznych. Wstępne leczenie i stabilizacja stanu psiego pacjenta wymaga zwykle hospitalizacji.

Zaburzenia hormonalne u psa mogą wymagać leczenia w klinice dla zwierząt, zwłaszcza w przypadku nowotworów. Chorego czworonożnego przyjaciela należy zabrać do lekarza weterynarii, który zbada psiego pacjenta, postawi diagnozę i zastosuje odpowiednie leczenie. W niektórych przypadkach weterynarz może zlecić przeprowadzenie dodatkowych badań.