Migracje ptaków to ich przemieszczanie się między obszarem lęgowym, a legowiskiem zimowym w związku ze zmianami warunków atmosferycznych, a tym samym brakiem pokarmu. Ptaki rejonów tropikalnych przemieszczają się między porą suchą, a deszczową. Na zimowiskach ptaki sporadycznie przystępują do lęgów.
Migracje ptaków mają określony cel i mogą odbywać się w dzień lub w nocy. Ptasie skłonności do wędrowania to umiejętność dziedziczna, która możliwa jest dzięki wrodzonym zdolnością orientacyjnym w terenie i po osiągnięciu dojrzałości wędrówkowej, gdzie fizjologiczny stan ptasiego organizmu zdolny jest do dalekich przemieszczeń.
Podział migracji
Migracje ptaków, które od zawsze fascynowały człowieka można obserwować za pomocą terenowej lornetki lub bardziej specjalistycznego sprzętu, jakim jest luneta obserwacyjna. Bardzo ważnym szlakiem migracyjnym ptaków w Polsce jest wybrzeże Bałtyku, gdzie zwłaszcza jesienią można zobaczyć tysiące wędrujących osobników, a również skrajnie rzadkie gatunki.
Cenne ostoje wielu gatunków ptaków wodnych tworzą obszary wodno-bagienne takie, jak Ujście Warty, Dolina Biebrzy czy stawy w Dolinie Baryczy. Tereny te są miejscem odpoczynku podczas przelotów ptaków, a także ich lęgów. Góry porośnięte lasami i ze stromymi skałami to wymarzone środowisko dla ptaków drapieżnych, sów czy gatunków wysokogórskich.
Migracje można podzielić na dwa główne rodzaje:
- dalekodystansowe,
- krótkodystansowe.
Migracje ptaków dalekodystansowe podejmują gatunki lądowe, wodne czy siewkowe najczęściej ze względu na warunki pogodowe i zmianę długości dnia. Osobniki te spędzają sezon rozrodczy w strefie klimatycznej umiarkowanej lub subpolarnej, natomiast pozostały czas na przeciwległej kuli lub w rejonie tropikalnym.
Przed wędrówką ulegają zmniejszeniu niektóre organy wewnętrzne ptaków i zwiększony jest zapas tłuszczu w organizmie, co jest niezbędne podczas pokonywania dalekich dystansów. Ptaki lądowe w locie mogą przemierzyć odległości około 3000 km, natomiast siewkowe przeważnie do 4000 km. Rekordzistką w podróży na dalekie odległości jest rybitwa popielata, która w linii prostej pokonuje odległość 15 tysięcy kilometrów. Po długodystansowej migracji ptaki osiągając zdolności nawigacyjne mogą powrócić w to samo miejsce.
W czasie wędrówek ptaki wykorzystują słońce, gwiazdy i pole magnetyczne, które odbierają dzięki receptorom znajdującym się powyżej ptasich nozdrzy. Słońce, gwiazdy i długość dnia pozwalają ptakom na precyzyjne określenie kierunku podróży.
Ptaki potrafią zapamiętać szczegóły topograficzne terenu, nad którym przelatują.
Migracje ptaków krótkodystansowe odbywają się z powodu niesprzyjających warunków pogodowych i braku pożywienia. Niektóre gatunki nie przywiązują się do określonego obszaru i wykonują nieregularne wędrówki krótkodystansowe, jak np. rodzina papugowatych, która zalatuje, rozprasza się albo koczuje.
Krótkie migracje mogą być również migracjami wysokościowymi, gdzie niektóre gatunki ptaków okres rozrodczy spędzają w wyższych partiach górskich, a podczas zimy zlatują na niższe poziomy. Przykładem takim może być pomurnik, który jest niewielkim ptakiem górskim, żyjący w południowej i środkowej Europie oraz zachodniej i środkowej Azji. W Polsce występuje nielicznie, zwłaszcza w Tatrach.
Podstawowe formacje ptaków
Migracje ptaków odbywają się w określonych formacjach. Niektóre ptaki wędrują w kluczu, inne chmurami, a część podróżuje tworząc linie proste. Przemieszczaniom ptaków sprzyjają różne warunki i istnieje wiele technik ptasich lotów. Niektóre gatunki podróżują dniem, np. jaskółka brzegówka, inne nocą, np. szpaki, ale są również takie, które preferują wędrówki w przeciągu całej doby, m.in. jaskółka oknówka.
Klucz jest charakterystyczną formacją tworzoną podczas dalekodystansowych lotów ptaków, który ma kształt litery „V”, gdzie nierzadko jedno ramię jest dłuższe. Przykładem mogą być dzikie gęsi czy żurawie pokonujące długie loty bez odpoczynku. Ptaki podczas takich migracji oszczędzają zgromadzony zasób energii. Nie dotyczy to jednak ptaka lecącego na czele formacji, dlatego osobniki lecące w kluczu zmieniają się na swoich pozycjach.
Chmura jest formacją, którą tworzą podczas podróży, między innymi szpaki czy jaskółki dymówki. Przed migracją zbierają się one w grupy i odlatują całą chmarą tworząc na niebie chmurę. Ich koordynacja jest niezawodna, ponieważ przy skręcaniu całej grupy nie dochodzi do kolizji. Liczne grono ptaków podróżuje niezależnie od rodziców za pomocą wrodzonych cech.
Linia prosta to formacja tworzona podczas migracji niektórych gatunków ptaków. Na przykład tak pokonują odległości ostrygojady, lecąc jeden za drugim, gdzie pierwszy narażony jest na największy opór powietrza. Jednak podobnie, jak w kluczu podczas lotów dochodzi między osobnikami do wymiany pozycji, żeby w ten sposób zaoszczędzić energię. Ptak samodzielnie nie byłby w stanie pokonać dalekich dystansów.
Istnieje dużo sposobów i technik przemieszczania się ptaków. Ptaki lecące w kluczu i linii prostej wykorzystują tunel aerodynamiczny, w którym opór powietrza jest znacznie mniejszy i znajdują się w nim osobniki lecące za ptakiem prowadzącym formację.
Rodzaj ptasich formacji uzależniony jest od: wielkości ptaku, kształtu skrzydeł, pory dnia czy warunków pogodowych.
Migracje ptaków cieszą się coraz częstszym zainteresowaniem ludzi kochających faunę i florę. Ptaki zachwycają człowieka swoim wyglądem, śpiewem i różnorodnością zachowań. Dlatego obserwacje ornitologiczne stały się bardzo popularnym hobby, które można prowadzić w każdym dostępnym miejscu na kuli ziemskiej.
Akt prawny Akwarystyka Fruwanie Gryzonie Koty Niebezpieczne Pies w pracy Psy Ptaki Pupil Quiz Ryby Wirusy Zoologia Zwierzęta domowe Świat zwierząt Żywienie
