Świstak to królestwo: zwierząt, gromada: ssaków, podgromada: żyworodnych. Należy on do rzędu gryzoni, podrzędu wiewiórkokształtnych i rodziny wiewiórkowatych w obrębie podrodziny afrowiórek. Jest to średniej wielkości gryzoń o inteligentnym wyglądzie z plemienia świstaków.
Świstak w polskim nazewnictwie otrzymał swoją nazwę ze względu na wydawane przez niego dźwięki. Zwierzęta te zamieszkują tereny Europy, Azji i Ameryki Północnej, często w obszarach górzystych. W Polsce gryzonie te żyją w Tatrach. Rodzaj świstak został opisany w roku 1779 przez niemieckiego lekarza, przyrodnika i antropologa Johanna Friedricha Blumenbacha.
Podział systematyczny
Świstak prowadzi dzienny i terytorialny styl życia. Podział systematyczny zwierząt polega na przyporządkowaniu gatunków do poszczególnych jednostek systematycznych wyższego rzędu. Celem takiego podziału jest uporządkowanie wspólnych cech gryzoni. Oznacza to, że gatunek połączony jest w rodzaje, a rodzaje w rodziny.
Rodziny podporządkowane są rzędom, rzędy gromadom, a gromady połączone są w typy. Stosowane są również dodatkowe kategorie w celu podkreślenia bliższego pokrewieństwa niektórych grup systematycznych. Przykładem kategorii są: podrodzaje, podrodziny, podrzędy czy podgromady. Do rodzaju świstaka czyli Marmota zaliczono kilkanaście gatunków, które zgrupowane są w dwóch podrodzajach.
Do rodzaju świstaka należą:
- Marmota baibacina – świstak szary
- Marmota bobak – świstak stepowy
- Marmota broweri – świstak alaskański
- Marmota caligata – świstak siwy
- Marmota camtschatica – świstak czarnogłowy
- Marmota caudata – świstak długoogonowy
- Marmota flaviventris – świstak żółtobrzuchy
- Marmota himalayana – świstak himalajski
- Marmota marmota – świstak alpejski
- Marmota menzbieri – świstak tienszański
- Marmota monax – świstak amerykański
- Marmota olympus – świstak olimpijski
- Marmota sibirica – świstak syberyjski
- Marmota vancouverensis – świstak wyspowy
Wygląd zewnętrzny
Świstak to sympatyczny gryzoń, którego długość ciała mieści się w przedziale 30-70 cm w zależności od podrodzaju. Ogon mierzy 10-25, a masa ciała wynosi w granicach 2-11 kg. Posiada krępą sylwetkę, małe oczy i krótkie uszy, które osadzone są wysoko na głowie. Ma on ostre zęby i nieustannie rosnące siekacze.
Długie włosy czuciowe umiejscowione wokół pyszczka, pomagają gryzoniowi w orientacji terytorialnej i w wykrywaniu pokarmu. Kończyny są krótkie, a stopy silne, przystosowane do kopania w ziemi. Sierść jego jest szorstka i gruba w różnych odcieniach brązu i szarości.
Ogon jest krótki i gruby, co pozwala utrzymywać równowagę podczas wspinaczek. Poza tym futro świstaka jest bardzo gęste, chroniące gryzonia przed zimnem i wilgocią. Pręgi układają się wzdłuż ciała zwierzęcia, stanowiąc świetny kamuflaż w jego naturalnym środowisku.
Długość sierści ulega zmianie w zależności od pory roku. Latem jest rzadsza i krótsza, a zimą gęstsza i dłuższa. Świstaka można łatwo rozpoznać po jego charakterystycznym wyglądzie. Samice są trochę mniejsze od samców i posiadają mniej wyraziste pręgi na futrze.
Styl życia
Świstak w dzień spędza czas na żerowaniu, wygrzewaniu się na słońcu, obserwowaniu otoczenia i pielęgnacji swojego gęstego futra. W nocy śpi i chowa się przed drapieżnikami. Nory tych zwierząt są rozbudowane. Świstak jest gryzoniem socjalnym i terytorialnym. Zwierzęta te bytują w koloniach złożonych z rodzin, które często zamieszkują wspólne terytorium.
Przede wszystkim jest zwierzęciem dość hałaśliwym. Komunikują się między sobą przy pomocy różnych dźwięków, takie jak świsty, gwizdy czy piski. W ten sposób informują o swoim położeniu i ostrzegają się wzajemnie przed niebezpieczeństwem. Świstaki są zwierzętami roślinożernymi, a ich dieta jest ściśle związana z otoczeniem i porą roku.
Podstawę ich pożywienia stanowią zioła, trawa, nasiona, kwiaty i owoce. Latem chętnie zjadają drobne bezkręgowce. Nory świstaków stanowią schronienie dla innych zwierząt, np. tchórzy czy lisów. Świstaki odgrywają ważną rolę w ekosystemie górskim. Żerowanie ich wpływa na roślinność i przyczynia się do rozprzestrzeniania nasion. Zwierzęta te nie są zagrożone wyginięciem.
Rozmnażanie świstaków
Gryzoń ten jest zwierzęciem monogamicznym, co oznacza, że wiąże się w pary na całe życie. Okres godowy rozpoczyna się niedługo po przebudzeniu świstaków ze snu zimowego, przeważnie w drugiej połowie maja. W tym czasie samce konkurujące między sobą o względy samic, szczerzą do siebie zęby i toczą niegroźne walki. Samica chodzi w ciąży około 30 dni.
Na świat przychodzi w granicach 3-8 noworodków. Młode są ślepe i bezradne. Stały pokarm zaczynają dopiero przyjmować od drugiego tygodnia życia. Maluchy pozostają w norze do 2 połowy lipca pod opieką matki, która chroni potomstwo przed niebezpieczeństwem. W tym okresie młode świstaki uczą się żerować i bronić przed drapieżnikami oraz są bardzo zabawne.
Regularne rozmnażanie świstaków zapewnia przetrwanie tego gatunku w naturze. Na wolności zwierzęta te żyją w granicach 12-15 lat, niekiedy dłużej. W niewoli dożywają nawet 20 lat, ponieważ chronione są przed chorobami i drapieżnikami. Znanym i podziwianym rekordzistą był świstak ze Stanów Zjednoczonych o imieniu Rico, który żył w ogrodzie zoologicznym 22 lata.
Na długość życia tych zwierząt wpływa wiele czynników:
- dostępność pokarmu,
- drapieżniki, takie jak lisy, wilki czy orły,
- różne choroby i okaleczenia,
- niesprzyjające warunki atmosferyczne,
- niszczenie przez człowieka naturalnych siedlisk tych gryzoni.
Świstak jest uroczym zwierzęciem, które zachwyca swoim wyglądem i interesującym trybem życia. Wygląd zewnętrzny tych gryzoni jest świetnie dostosowany do życia w górskim środowisku. Gęste futro chroni przed zimnem, ostre zęby i pazury pomagają w zdobywaniu pożywienia, a mocne kończyny ułatwiają świstakowi poruszanie się po skalistym terenie.
