Ptasie pióra

Ptasie pióra w życiu skrzydlaków odgrywają bardzo istotną rolę. W wyniku ewolucji powstało wiele gatunków zwierząt i różnych tworów naskórka. Jednym z nich są pióra, które występują wyłącznie u ptaków. Pióra są wyjątkowe i mają bardziej skomplikowaną budowę niż ludzkie włosy czy paznokcie.

Ptasie pióra są niezbędne w prawidłowym funkcjonowaniu ptaków. Bez nich ptaki nie tylko nie mogłyby latać, ale również prowadzić zdrowy styl życia. Pióra nadają skrzydlakom właściwy wygląd, dotyczący kształtu czy ubarwienia. Poza tym dostosowane są do środowiska, w którym żyją ptaki. Chronią je przed warunkami pogodowymi i dbają o dobrostan ptaków.

Budowa ptasich piór

Ptasie pióra są bardzo wytrzymałe i odporne na różne warunki atmosferyczne. Pióra zbudowane są głównie z białek w 90%, zwłaszcza z keratyny, jak włosy, pazury czy rogi. W swoim składzie posiadają także małą ilość wody ponad 7% i niewiele tłuszczu, powyżej 1%.

Podstawę pióra stanowi oś i składa się z dwóch części:

stosiny, która wyrasta poza skórą ptaka i stanowi oparcie dla chorągiewek piór.
dudka, które umocowane jest w ciele ptaka i stanowi dolną część osi.

Ze stosiny pióra wyrastają dwie chorągiewki:

wewnętrzna, która jest przeważnie szersza od zewnętrznej i skierowana jest do wewnątrz ciała ptaka,
zewnętrzna, która jest najczęściej węższa od wewnętrznej i wyrasta po przeciwnej stronie stosiny. Skierowana jest na zewnątrz ciała ptaka.

Liczne promienie tworzą chorągiewkę. Wyrastają one ze stosiny w kolejności jeden nad drugim. Promienie połączone są ze sobą za pomocą gęsto wyrastających rozgałęzień czyli promyków. Zróżnicowane są one na haczyki i listewki, które dobrze widoczne są pod mikroskopem. Do elementów chorągiewek należy puch przynasadowy, który wyrasta w dolnej części stosiny.

Puch tworzą pojedyncze promienie, które są proste i długie. Nie ma w nich podziału na haczyki i listewki. Puch nie występuje w budowie wszystkich ptasich piór. Występują również pióra, które mają wyłącznie budowę puchową. Niektóre gatunki ptaków mają lotki z wycięciami czyli emarginacje.

Mogą one występować na chorągiewkach zewnętrznych bądź wewnętrznych, albo na obu chorągiewkach jednocześnie. Lotki mające wycięcia posiadają część palczastą lotki i część dłoniową lotki. Powierzchnię nośną skrzydła tworzą części dłoniowe lotek, zaś części palczaste ułatwiają wznoszenie się z prądem powietrza i szybowanie.

Emarginacje są najlepiej wykształcone u ptaków, które wykorzystują technikę lotu biernego. Przykładem mogą być ptaki drapieżne, bociany czy żurawie. Natomiast wróblowate posiadają lotki z małą ilością wycięć, a ich skrzydła są długie i ostro zakończone. Ptaki te przystosowane są do dalekich podróży.

Rodzaje piór

Ptasie pióra posiadają barwniki, które decydują o intensywności kolorystycznej piór. Barwniki chronią pióra przed ścieraniem i wzmacniają ich strukturę. Nie wszystkie gatunki ptaków posiadają w piórach barwniki. Pozbawione ich są białe pióra. Część ptaków posiada pióra matowe, a inne połyskujące wieloma kolorami.

Za mieniące pióra odpowiadają komórki z barwnikiem czyli melaninami i umiejscowiona nad nimi cienka warstwa keratyny. Połysk może nadawać cienka warstwa lipidów na piórach. Tłusta wydzielina gruczołu kuprowego nadaje piórom połysk i wodoodporność. Ptaki rozprowadzają ją na upierzeniu podczas pielęgnacji.

Ptasie pióra są różnie klasyfikowane w zależności od wyglądu i pełnionych funkcji.

Wyróżnia się pięć głównych rodzajów piór:

Konturowe, które najbardziej są zróżnicowane pod względem wielkości i kształtów. Mają bardzo skomplikowaną budowę promieni i pełnią różnorodne funkcje. Posiadają przeważnie zwarte i w pełni wykształcone chorągiewki. Podzielone są głównie na: sterówki, lotki, pióra okrywowe i pokrywowe.
Półpuchowe, które mają bardzo podobną budowę do piór puchowych. Różnica polega tylko na tym, że promienie nie wyrastają ze stosiny ale bezpośrednio z dudki pióra.
Puchowe, które wyposażone są w krótką dudkę. Wyrastają z niej wiotkie i długie promienie bez połączeń między sobą. Zwykle układają się pod piórami okrywowymi, tworząc warstwę izolacyjną. Umożliwia to ptakom utrzymać stałą temperaturę ciała.
Nitkowate, których stosiny są bardzo wiotkie. Wyrastają one w sąsiedztwie innych piór na całym ciele ptaka. Przy samych lotkach wyrastają największe z tych piór. Liczne zakończenia nerwowe występują w miejscu ich wyrastania.
Szczeciniaste, które mają prostą budowę. Posiadają tylko dudkę i stosinę. Pozbawione są promieni, albo mają szczątkowe wyrastające u nasady stosiny.

Funkcje piór

Ptasie pióra mają różny wygląd, barwę czy kształt. Inne są pióra okrywające ciało ptaka, na skrzydłach czy ogonie. Pełnią one również rozmaite funkcje. Pióra półpuchowe i puchowe mają wyznaczone podobne zadania. Tworzą świetna warstwę izolacyjną, chroniącą ptaka przed utratą ciepła.

Pióra nitkowe pełnią funkcje czuciowe. Ponadto pomagają ptakom kontrolować prędkość lotu i ułożenie piór. Pióra szczeciniaste chronią oczy ptakom drapieżnym i pomagają chwytać owady. Natomiast pióra konturowe pełnią wiele odmiennych funkcji.

Główny ich podział dotyczy:

Sterówek, które są dużymi piórami konturowymi wrastającymi z kości ogonowej skrzydlaka. Mają one głównie za zadanie umożliwić wykonywanie szybkich zwrotów i nadawać kierunek lotu.
Lotek wyrastających na krawędzi skrzydeł ptaka. Ich podstawową funkcją jest tworzenie powierzchni nośnej i wytwarzanie siły napędowej, która pomoże ptakowi wzbić się w powietrze.
Piór okrywowych, których chorągiewki mają mniej zwartą budowę niż inne pióra i niejednokrotnie posiadają dużo puchu przynasadowego. Wyrastają one na całym ciele ptaka poza skrzydłami i ogonem. Zadaniem ich jest ochrona przed czynnikami zewnętrznymi i nadawanie ptakom charakterystycznego wyglądu w zależności od gatunku.
Piór pokrywowych wyrastających w skrzydle nad piórami lotnymi. Chronią one ptaka przed niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi, np. wiatrem czy deszczem. Ich podstawowym zadaniem jest zakrywać szczeliny pomiędzy lotkami, tworząc zwarte skrzydło.

Ptasie pióra są bardzo silnie zróżnicowane, co jest uzależnione od wielu czynników. Gatunki, cechy osobnicze ptaków czy ich styl życia wpływają na różnorodność piór. Mają one nie tylko różne barwy, ale także rozmiary i kształty. Pióra posiadają także odmienną budowę i pełnią rozmaite funkcje.