PODZIAŁ ZAJĄCOKSZTAŁTNYCH

Podział zającokształtnych czyli zajęczaków polega na ich biologicznej klasyfikacji. Jest to rząd, który zamieszkuje całą kulę ziemską. Systematyka zajęczaków według której dokonany jest podział to odzwierciedlenie pokrewieństwa pomiędzy gatunkami.

Podział zającokształtnych polega na przyporządkowaniu gatunków do poszczególnych jednostek systematycznych wyższego rzędu. Celem takiego podziału jest uporządkowanie wspólnych cech zajęczaków. Oznacza to, że gatunek połączony jest w rodzaje, natomiast rodzaje w rodziny. Rodziny podporządkowane są rzędom, rzędy gromadom, a gromady połączone są w typy.

Krótka charakterystyka zajęczaków

Podział zającokształtnych dawniej był inny. Ssaki te zaliczane były do rzędu gryzoni. Z czasem ich podział uległ zmianie i został stworzony odmienny rząd pod nazwą zajęczaki. Dzielą się one na około 80 gatunków. Wszystkie zającokształtne należą do typu strunowców i gromady ssaków. Zwierzęta te prowadzą nocny lub dzienny tryb życia.

Zającokształtne są małymi i średnimi ssakami. Charakteryzują się krótszymi i zaokrąglonymi uszami lub długimi i spiczastymi. Górną wargę mają rozciętą. Ich przednie kończyn są krótsze od tylnych. Stopy przednie zakończone są czterema palcami, zaś tylne czterema lub pięcioma. Zwierzęta te mają krótkie ogony porośnięte futrem lub nie mają ogona, jak rodzina szczekuszkowatych.

Wszystkie gatunki poruszają się skokami.

Zajęczaki są roślinożernymi zwierzętami łożyskowymi, które należą do podgromady żyworodnych. Prowadzą one samotny lub stadny tryb życia. Istnieją gatunki naziemne i kopiące nory. Zamieszkują otwarte tereny górskie i leśne. Niektóre gatunki są zwierzętami łownymi. Podstawowym ich jedzeniem jest siano i gałązki, które również służą do ścierania siekaczy.

Zającokształtne w przeciwieństwie do gryzoni posiadają w szczęce dwie pary siekaczy, natomiast w żuchwie jedną. Nieustannie rośnie jedna para siekaczy w górnej szczęce i druga w dolnej. Rozdrabniają pokarm okrężnymi ruchami szczęki, podczas gdy gryzonie ruszają żuchwą w przód i tył.

Zajęczaki mają również odmienny układ trawienny, niż gryzonie. Posiadają dwuetapową metodę trawienia pokarmu. Kał ich jest dwa razy wydalany, gdzie pierwszy w formie miękkiej jest powtórnie spożywany. Po raz drugi wydalane odchody mają konsystencję twardych bobków i nie są powtórne zjadane.

Podział systemowy zajęczaków

Podział zającokształtnych czyli zajęczaków wyłonił tylko około 80 gatunków. Zostały one pogrupowane w 12 rodzajów, 2 rodziny oraz w 1 rząd. Stosuje się również dodatkowe kategorie w celu podkreślenia bliższego pokrewieństwa niektórych grup systematycznych. Przykładem kategorii są: podrodziny, podrzędy czy podgromady.

Podział zającokształtnych w układzie systematycznym to: królestwo, gromada, rząd, rodzina, rodzaj, gatunek. W systematyce można porównać przedstawicieli rodzin, rodzajów czy gatunków. Zajęczaki to: królestwo zwierząt, typ strunowce, gromada ssaki.

Najmniejszym zajęczakiem jest szczekuszka, a największym zając szarak.

Podział zającokształtnych można oprzeć na porównaniu ich morfologii, anatomii, badania DNA. Brane są również pod uwagę wydawane przez nich głosy i sposób bycia.

Zajęczaki dzielą się na dwie rodziny:

Szczekuszkowatych, która obejmuje nieduże ssaki. Są rozmiaru szczurów, ale w przeciwieństwo do nich nie mają ogonów. Posiadają zaokrąglone uszy i nieco krótsze przednie kończyny od tylnych. Gromadzą zapasy na porę zimową. Poruszają się skokami, jak zając. Szczekuszki są jedynymi przedstawicielami tej rodziny.
Zającowatych, które obejmują małe i średnie ssaki. Nie zapadają w sen zimowy i nie gromadzą zapasów na tę porę roku. Poruszają się skokami i zamieszkują nory. Osobniki należące do rodzaju zająców mogą osiągać prędkość do 70 km/h. Do polowań na zające były wykorzystywane charty. Zającowate posiadają długie i spiczaste uszy oraz krótkie ogony pokryte futrem. Ich tylne kończyny są dłuższe od przednich.

Podział zającokształtnych dawniej obejmował trzy rodziny. Należała do nich wymarła już rodzina serduszkowatych, która była podrodziną szczekuszkowatych. Należały do niej ssaki łożyskowe.

W Polsce żyją trzy gatunki zajęczaków z rodziny zającowatych. Należą do nich: bielak, szarak i królik.

Szczekuszkowate to rodzina, która obejmuje tylko jeden rodzaj. Należą do niej szczekuszki, które podzielone są na około 20 gatunków. Na przykład szczekuszkę: malutką, amerykańską, długonogą czy urwiskową. Dodatkowo zwierzęta te żyją w Ameryce Północnej oraz w północno-wschodniej części Azji i Azji Środkowej. Występują na terenach stepowych, górzystych i półpustynnych. Zamieszkują często koloniami.

Zającowate żyją na całym świecie, z wyjątkiem Antarktydy. Początkowo rodzina ta nie żyła w Nowej Zelandii i Australii, gdzie zostały sprowadzone przez ludzi. Według systematyki rodzina zającowatych dzieli się na 11 rodzajów.

Należą do nich:

Zając, który obejmuje najwięcej gatunków, około 30. Jest najbardziej znanym zajęczakiem.
Assamczak, którego jedynym przedstawicielem jest assamczak szczeciniasty.
Królak obejmujący około 15 gatunków.
Królik, którego jedynym przedstawicielem jest królik europejski.
Króliczak, gdzie jedynym przedstawicielem jest króliczak wulkaniczny.
Zajączek, który obejmuje dwa gatunki. Należy do tego rodzaju zajączek: annamski i błotny.
Króliczek, którego jedynym przedstawicielem jest króliczek karłowaty.
Skaliczek, który zamieszkuje Afrykę, zwłaszcza jej południową część. Rodzaj ten obejmuje cztery gatunki. Należy do niego skaliczek: rdzawo-brązowy, natalski, rudonogi i przylądkowy.
Pięciozębnik, gdzie jedynym przedstawicielem jest pięciozębnik leśny.
Zajęczak, gdzie jedynym przedstawicielem jest zajęczak buszmeński. Występuje na terenie Południowej Afryki. Jest to jedno z najbardziej zagrożonych stworzeń na kuli ziemskiej.
Afrokrólik, którego jedynym przedstawicielem jest Afrokrólik równikowy.

Podsumowując zające stanowią najliczniejszą grupę spośród rodziny zającowatych. Najbardziej znanym przedstawicielem jest zając szarak. Zające znane są z licznych bajek dla dzieci. Na przykład: zając z rosyjskiego serialu „Wilk i zając”, zajączek z polskiego serialu „Miś Uszatek” czy „Paruszek i przyjaciele”. W tych animowanych serialach bohaterem jest zajączek. Natomiast w „Kubusiu Puchatku” występuje królik.